Mannvistarlandfræði

1. Doreen Massey

   Anmerkungen:

   • Doreen Massey talar um nauðsyn „global sense of place“ (hnattræna tilfinningu fyrir stað) að sjá hvað allir staðir eru tengdir einhverjum öðrum stöðum í fortíð og nútíð.  Sjónarhorn sem getur unnið gegn tilhneigingu til að sjá staði sem sjálfstæðar, lokaðar einingar. ( global sense of plase , hnattræn tilfinning fyrr stað, 1 kafli  tengsl staðar við sögu og samtímann - finna meira um þetta. Hún gagnrýnir mósaíkhugmyndir. (vita hvað hún setti fram , sérkenni eru mótuð af tengslum við aðra staði.)) 
   1. „hnattrænnitilfinningufyrirstað” (a global sense of place)

      Anmerkungen:

      • Landfræðingurinn Doreen Massey (1994) talar um nauðsyn á „hnattrænnitilfinningufyrirstað” (a global sense of place)   -sérkenni staða er mótað af eðli tengsla í gegnum tíðina og í samtímanum      
      1. Staðbundið og Hnattrænt
         1. 3 megin sjónarhorn
            1. Mósaík

               Anmerkungen:

               •  Jörðin samansafn staða og íbúa þeirra - litið á hvern stað sem eitt púsl í hnattrænni mynd   Í mósaíksjónarhorninu áhersla á: - landamæri, mörk milli staða- sérkenni hinna afmörkuðu svæða- að utanaðkomandi fyrirbæri séu mögulega ógn við einkenni svæðis    
               1. Mun

                  Anmerkungen:

                  •  Humgmynd um mun, sem felst í mósaíksjónarhorni, getur líka haft neikvæðar afleiðingar: - ýtt undir útilokun hópa      - kynþáttaaðskilnaðarstefna (t.d. í Suður-Afríku) - þjóðernishreinsanir (t.d. á Balkanskaga og í Rúanda)    
            2. Kerfi

               Anmerkungen:

               • Munur á milli staða er skýrður með  ráðandi kerfi samskipta  á milli staða og heimshluta þ.e. staðsetningu ríkja í efnahagslegu-,pólitísku- og menningarlegu heimskerfi Áhersla á að skýra ferla (processes) sem skapa mun og ójöfnuð Mest verið unnið með þessar kenningar í umfjöllun um samskipti Norður-Suðurs; þróunarlanda-iðnvæddra landa; fyrsta- þriðja heims Áhersla á vald kjarnaríkja (ríkra iðnríkja) yfir jaðarríkjum, í kapítalísku heimshagkerfi                       
               1. Mun

                  Anmerkungen:

                  •  Saga nýlendustefnu Evrópuríkja og síðar efnahagsleg og pólitísk staða Bandaríkjanna talin skýra efnahagslegan mun í dag. Dæmi í kaflanum: Þróun ræktunar og viðskipta með afurðir kókospálma á Filippseyjum - spænsk nýlenda 1565-1898, - bandarískt yfirráðasvæði til 1946.   
            3. Tengslanet

               Anmerkungen:

               • Áhersla á fjölbreytt tengsl staða - ekki bara túlkun í anda pólitískrar hagfræði eins og í kerfiskenningum Tengslanet staða eru mismunandi - flæði vöru, hugmynda og fólks í ýmsar áttir. Bæði hið staðbundna og hnattræna séð sem uppbyggt af netverki samskipta á milli staða Landfræðingurinn Doreen Massey (1994) talar um  nauðsyn á „hnattrænnitilfinningufyrirstað” (a global sense of place)   -sérkenni staða er mótað af eðli tengsla í gegnum tíðina og í samtímanum  Sjónarhorn sem getur unnið gegn tilhneigingu til að sjá staði sem afmarkaðar, lokaðar einingar og ný tengsl sem ógn        Tengslanet, flæði og hreyfanleiki (mobilities) fengið meira vægi í rannsóknum í kjölfar samtíma hnattvæðingar           Ein nálgun í kenningum um gerendanet (Actor-Network Theory)                   Dæmi í kafla um fjölbreytt tengslanet banana - ræktun, viðskipti, neysla - staða og merking ávaxtanna breytileg  bæði sögulega og landfræðilega, þ.e. í tíma og rými                                         
2. David Harvey

   Anmerkungen:

   • David Harvey : 2 menn sem lögðu grundvöll að “postmodern”. David Harvey gaf út bókina Condition of Postmodernity & Ed Soja gaf út Postmodern Geographies. Báðir lögðu þeir áherslu á landfræðileg tengsl. Condition of Postmodernity skiptist í 4 hluta: 1. hluti: lýsing á bæði modern & postmodern.  hann lagði áherslu á að postmodern væri nýtt tímabil. hvernig tímarnir breyttust frá modern yfir í postmodern í smáatriðum. t.d. hvernig úthverfin breyttust & mynduðust. 2. hluti: pólitísk & efnahagsleg áhrif 3. hluti: tími & rými undir áhrifum bæði módern & postmodern. Hann leggur frekar áherslu á samræmi milli tveggja heldur en að aðskilja þau 4. hluti: tengir kapítalisma inní
3. Edward Said

   Anmerkungen:

   • Edward Said: post colonialism (eftirnýlenduhyggja ), austurlandahyggja .Edward Said, palestínumaður (f.1935 – d. 2003) þekktastur fyrir athuganir á hvernig Vestrið ímyndar sér Austurlönd vera framandi sér. Framsetning á Austurlöndum sem rómantíska og dularfulla staði segir hann að sé eins og geymslustaður fyrir Vestrænar óskir og fantasíur sem getur ekki tekið á móti því sem er talið normalt í Vestrinu. Á sama tíma er Aröbum lýst sem miskunarlausum, fjarðlægum, peninga plokkurum til að undirstrika uppgerðar foristu Vestursins í pólitík-hagfræði og félags-menningar normum (stöðlum). Í þróun Austurlandafræða (orientalism 1987) Austurlandahyggja , grunndvallarrit í sjónarhorni póstkólónialisma eftir Edward Said hefur verið gert lítið úr samfélögum og menning þeirra og þau smánuð, á meðan heimsvaldsstefna og yfirburðir Vestursins eru réttlættir. Said bendir á að ólíkir staðir og fólk er flokkað saman í “hinir” flokkinn. Þetta þýðir að á bak við það sem okkur finnst kunnuglegt, eðlilegt og viðeigandi leynist alskonar tensl hinna sem er framandi, skrítin og dularfull. Sama hvort “öðrunin” er nálæg eða fjarðlæg okkur, er erfitt að skilja okkur frá ramma rannsókna sem staðfestir sjálfið bæði hugtakalega eða reynslulega séð. Tvö málefni spinnast út frá þessu. Í fyrsta lagi er þörfin til að djúp hugsa hvað myndar framandgerð (otherness) í mannvistarlandfræði, svo ekki sé hætta á að að framlag mannvistarlandfræðinnar auki á  “öðrun”. Jafnvel þótt næmni sé fyrir sjálfsmynd hinna,  viljum við leiðast út í að þýða öðrun (otherness) á okkar tungumál, nota okkar hugtök og flokkun og skyggjum því á “hina” þar sem við erum búin að heimfæra upp á þá það sem okkur er kunnuglegt.  Kallað (other of the same) Erfiðleikinn er að finna leið til þess að “fá að gang að” hinum eins og þeir eru (other of the other) – það sem er öðruvísi, ófyrirsjáanlegt og óútskýrt ögrar útskýringar mætti og félags-menningar stöðu okkar. Edward Said (f. 1935 – d.2003) höfundur Orientalism (1987) – Auturlandahyggja. Grundvallarrit í sjónarhorni póstkólóníalismans. Hugtakið landfræðilegar ímyndir voru fyrst settar fram af Edward Said í bókinni ( Orientalism/1987) sem hefur verið fjallað um hér að ofan. Edward byggði á kennignum Michel Foucault um samband þekkingar og valds (sjá umfjöllun um póstmódernisma í samfélagsvísindum). Samkvæmt greiningum Said á skrifum fulltrúa fulltrúa evrópskra nýlenduvelda (Frakka, Breta, Þjóðverja) um samfélög Mið-Austurlanda, voru íbúar þar framandgerðir. Dregin upp jákvæð mynd af Evrópubúum og neikvæð af Aröbum. Með slíkri framsetningu gert lítið úr menningu heimamanna í nýlendum á sama tíma og heimsvaldastefna og siðferði/gildi vesturlandabúa voru upphafin (sjá umfjöllun í köflum 5 og 16). Áhrif póstkólóníalisma sjást m.a í sýningum sem endursegja nýlendusöguna frá öðru sjónarhorni en landkönnuða og nýlenduherra (sjá dæmi í kafla 16 og 34)
   1. Landfræðilegar ímyndir

      Anmerkungen:

      • GEOGRAPICAL IMAGIATIONS , landfræðilegar ímyndir   -Mjög mikilvægt hugtak Landfræðilega ímyndir, Edward Said:  Landfræðilegar ímyndir myndast á margan hátt. Þær eru bæði félagslega mótaðar jafnframt því að vera persónubundnar. Myndir og textar eiga oft stóran þátt í því að skapa landfræðilegar ímyndir. Edward Said sagði í bók sinni að hin ekki vestrænu ríki (sérstaklega mið austurlönd) hafi oft verið lýst sem stöðnuðum og vanþróuðum. En hins vegar hafi teiknaðar myndir frá nýlendutímanum átt þátt í að skapa ímynd af Evrópu – vesturlöndum í heild sem heilsteyptum og þróuðum. Þess vegna sé vesturlöndum (framsæknum og þróuðum) of stillt upp á móti rest (stöðnuð og vanþróuð). Said hvetur okkur samt um að hugsa um þessar ímyndir á annan hátt. Skoða þau áhrif sem Evrópa hefur haft á þróun samfélaga um allan heim. Landfræðilega ímyndir geta verið mjög áhrifaríkar í höndum valamikla þjóða.

1. Nýfrjálshyggja

   Anmerkungen:

   • Sett fram af : Millton Freedman. Nýfrjálshyggja : er ákveðin hugmyndafræði sem að hagfræðingar í háskólanum Chigago komu fram með hagfræðilega um kenningar um að það myndi stuðla mestum hagvexti í heiminum ef að markaðurinn (fyrirtæki)  fengju að starfa frjáls- þá erum við að tala um með litlum afskiptum af ríkisvaldinu og ekki hindrandi regluverk ríkisstjórnar. Aukið frelsi til þess að flytja peninga- T.d námuvinnsla, timburvinnsla oft á tíðum er óheftur aðgangur að fjárfestingum í öðrum löndum og oft á tíðum gengið á landsvæði – þar sem auður er t.d skógar
   1. Frjáls markaður
2. Nýlenduhyggja- Vantar

   Anmerkungen:

   • nýlenduhyggja: (nýlendustefna) 1914 nýlenduveldin í hámarki. Þegar vestræni heimurinn fór að kanna nýlendurnar og tóku það sem þeim langaði að taka og yfirráð og eignaskipting heimamanna.   Fólk framandgert og ekki rétt mynd dregin upp af þeim. Mikið af fólksfluttiningum (þvingað , þrældómur eða stríð).  nýlenduveldi, bretar lögðu mikið undir sig. Þetta var hálfgerð keppni milli landa að ná nýlendum fyrir sig     
   1. Eftirnýlenduhyggja

      Anmerkungen:

      • Póstkólóníalismi er gagrýnin á leiðir sem Evrópsk-nýlendustefna og nútíma-nýlendustefna (neocolonism) mynda reynslu af og skrif um þróun. Póstkólóníalismi vonast til að stuðla að nýjum leiðum í skrifum um “þekkta” þróun.   Póstkólónísk sjónarhorn hvetja okkur til að kortleggja  meira en bara lönd skipt milli fyrsta og þriðja heimsins, norður og suður og endurhugsa hvað er átt við með hefð og nútíma. Það er verið að gagnrýna arfleið nýlendutímans , hvaða áhrif nýlendutíminn hafði s.s. formgerð í borgrskipurlagi og hvað hafði áhrif á breytta hugsun heimamanna. Nýlenduveldin komu með nýjar hugmyndir , trúarbrögð. post colonialism (eftirnýlenduhyggja)  eftir nýlendustefna; horft gagnrýnum augum á sögu Bretlands. Horft á arðrán og skugga hennar.
3. Austurlandahyggja

   Anmerkungen:

   • Edward Said kom með þetta  Dregin upp jákvæð mynd af Evrópubúum og neikvæð af Aröbum. Með slíkri framsetningu gert lítið úr menningu heimamanna í nýlendum á sama tíma og heimsvaldastefna og siðferði/gildi vesturlandabúa voru upphafin (sjá umfjöllun í köflum 5 og 16).  Við vs. Hinir ! 
4. Félagsleg mótunarhyggja

   Anmerkungen:

   • Félagsleg mótunarhyggja - LÆRA! kemur a prófi -  Þetta er sjónarhorn sem landfræðingar taka úr félagsvísindunum. Þeir beina sjónar okkar að þeirri merkingu sem við setjum á líf okkar og veröldina. Þessi merki er ekki að finna í veröldinni sem slíkri eða í huga okkar heldur er þetta einhver merking sem er áunnin og sem samfélagið mótar okkur með. – Samfélagið kennir okkur að hugsa á ákveðinn hátt og það hefur áhrif á hvernig við hugsum um veröldina. Takmarkanir á sjónarhorni félagslegrar mótunarhyggju : -Maðurinn er allsráðandi gerandi -Náttúran er hlutur sem maðurinn mótar  -Náttúran sem slík spilar ekkert hlutverk - Festir í sessi tvíhyggjusjónarhornið menning vs. náttúra  -Mannmiðuð nálgun sem samsvarar ekki veruleika 21. aldarinnar   
5. Tvíhyggja

   Anmerkungen:

   • Tvíhyggja á milli lands og manns eða manns og náttúru. Menn voru að sigla út um allt og leggja land undir sig. Sú mynd sem þeir draga upp á hinu fólkinu sem eru öðruvísi en við. Þessi spurning um „við“ og svo „hina“ sem flokkast undir tvíhyggjuna.
6. Þjóðernishyggja

   Anmerkungen:

   • Er hugmyndafræðileg hreyfing sem nýtir þjóðarsjálfsmynd til að ná ákveðnum pólitískum markmiðum. Landfræði og þjóðernishyggja: Hugmyndafræði um yfirráðasvæði, byggð á tengslum ákveðins hóps fólks við ákveðið landsvæði. Dæmi: Þjóð breytir um nafn á svæði eftir að þau fá sjálfstæði - Beijing í Kína hét áður Peking.
   1. Eþnísk
   2. Borgaraleg

      Anmerkungen:

      • Ein pólitísk trú 
7. Umhverfishyggja

   Anmerkungen:

   • Kemur fram á sjöunda áratug 20.aldar. Söguleg þróun (hafa á hreinu)? Ef við hugsum um sjálfbæra þróun sem verkfæri þá getum við hugsað um þessa 3 þætti sem tengjast saman efnahagslega, félags og náttúra, sprettur upp úr umhverfishyggjunni Umhverfishyggja (e.environmentalism) - Bjarga jörðinni frá þeirri ógn sem stafar af umhverfisbreytingum
   1. Sjálfbær þróun
8. Post modernism

   Anmerkungen:

   • David Harvey Veruleikinn er afstæður og félagslega mótaður. Allar tegundir þekkingar er afstæðar og tegjast félagslegu- og menningalegu valdi.  -Þrengri tivísun til stefnu í listum, arkitektúr og hugmyndafræði þar sem haldið er á lofti póstmodernísku gildismati, fagurfræði og hugmyndum. Felur í sér blöndun ólíkra stíltegunda, listgreina og menningarsviða.
   1. Postmodernísk neysla

      Anmerkungen:

      • Postmodernísk neysla. Postmodern, postmodernity, postmodernism. o   Postmodern : póstmódernískur. -Lýsir félagslegum og meningarlegum straumum þar sem hugmyndir nútímans um reglu, rökvísi og framfarir eru sniðgengnar í þágu póstmódernískra gilda sem fjalla um fjölbreytileika, hverfulleika, yfirborðsmennsku og eftirlíkingar. oPostmodernity : tímabil póstmódernisma. -Tíminn sem kemur á eftir nútíma, hefst á síðasta hluta 20 aldar. o Postmodernism : póstmodernismi. -Þrengri tivísun til stefnu í listum, arkitektúr og hugmyndafræði þar sem haldið er á lofti póstmodernísku gildismati, fagurfræði og hugmyndum. Felur í sér blöndun ólíkra stíltegunda, listgreina og menningarsviða.
   2. Modernismi
9. Formgerðarhyggja

Anmerkungen:

• er þegar t.d. hópur af íslendingum býr í Svíþjóð og er blandaður við restina af þjóðinni. 

1. Samþáttun

   Anmerkungen:

   • er þegar eh flytur í aðra þjóð og aðlagast menningu og hefðum/siðum nýju þjóðarinnar en heldur einnig sínum eigin.  T.d. Nejra 
2. Samlögun

   Anmerkungen:

   • Er þegar eh flytur í annað þjóðfélag og aðlagast hefðum og siðum þeirrar þjóðar og heldur ekki þeim gömlu úr heimalandinu(fyrralandi)
3. Dreyfþjóðarmenning

   Anmerkungen:

   • Þegar hópur af fólki sem hefur sömu menningu , sögu, trú og svo framvegis og flyst inn í annað þjóðfélag og blandast saman við þeirra menningu líka og þessar hefðir , sögur, trú eða eh er sýnilegt í nýja landinu t.d. Moskva á íslandi 

Anmerkungen:

• kafli 21  1 punktur : það hefur haft áhrif í umræðu samskipti norðurs og suðurs , fræðileg gagnrýni frá post colianist (það er verið að gagnrýna arfleið nýlendutímans , hvaða áhrif nýlendutíminn hafði s.s. formgerð í borgrskipurlagi og hvafði áhrif á breytta hugsun heimamanna. Neylenduveldin komu með nýjar hugmyndir , trúarbrögð, )   Edvard side fór skipurlega í gegnum það sem var skrifað af frökkum og .. og hann dró fram hvaða staðalmyndir var verið að setja fram um fólkið og þessi lönd. skiptingin um við(evrópubúar) og hinir (nýlendubúar) orientalism  2 punktur :  gagnrýni innan feminisma .í skrifum feminista í suðri fer ap koma miklu meira inn í fræðilega umræðu, þær eru ekki bara að horfa á kynjamun og kynja misretti , þær segj að það þurfi líka að horfa á þetta óréttláta misrétti í völdum í heiminum. í skirfum margra þeirra er þetta jafnrauður þraður og kynjamismunun, það verður ða draga úr þessu misrétti á kynjum og heimsmælikvarða. Þær hafa verið að benda á hver er að sauma fötin sem við erum að kaupa? Konur sem eru að fá skít á kanil borgað. 3 punktur :  uppur 1970 , Ungt fólk í BNA eða frakklandi eða hvar sem er setti upp fullt af spurningarmerkjum í sambandi við stjórnvöld. Grasrótarramfélagið var eitthva’ sem varð til um það leiti, frjalsfelagasamtök sem eru að vinna að  OXfan og rauðikrossinn(að aðstoða fólk eftir seinni heimstyrjöldina). Það er áhersla á frjalsfelagssamtök að hjalpa þeim fátækustu.