Zusammenfassung der Ressource
Zihin Haritasıyla Türk Dili ve
Edebiyatı
- Zanaat Ürünleri
- Günlük ihtiyaçlar için
- El ustalığı, hüner, beceri, deneyim
gerekir.
- Amaç yararlı olmaktır. Fayda peşinde koşar.
- Taklit, ustadan öğrenme
önemlidir.
- Ürün fonksiyonel ve
kopyadır.
- Aynı üründe bolca bulunur. Seri üretim söz
konusudur.
- Zanaatçı-Zanaatkar
- Sanat
Ürünleri
- Resim
- Müzik
- Sinema
- Tiyatro
- Edebiyat
- Edebiyat metinlerden oluşur. Metinler
ikiye ayrılır:
- Öğretici
Metinler
- Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler
- Deneme
- Hatıra-Anı
- Biyografi-Otobiyografi-Monografi
- Günlük
- Mektup
- Gazete Çevresinde Gelişen Metinler
- Sohbet-Söyleşi
- Fıkra
- Eleştiri
- Röportaj
- Mülakat
- Uzman-tanınmış kişilere yöneltilen
soru-cevaplardan oluşan yazı
türüdür. Soran-sorulan kişinin ve
mekanın fotoğrafı yazıda
kullanılabilir.
- Şenol Güneş'in Fransa Maçına
Nasıl Hazırlandığıyla ilgili mülakat
- Gezi-Seyahat Yazısı,
Seyahatname
- Bir olay, durum aydınlatmak için
soranın kişisel fikirlerini de eklediği,
ele aldığı meseleyi daha iyi anlatmak
için her belge, fotoğraf ve bilgiden
faydalanan yazı türüdür.
- Marmara Depremi'nin
Etkileriyle ilgili
röportaj-soruşturma
- Gazetecilerin bir yeri, bir kurumu, bir kişiyi ziyaret ederek;
özelliklerini, orada gördüklerini kişisel düşünceleriyle
birleştirip, fotoğraflarla belgeleyerek kaleme aldıkları yazı
türüne “röportaj” denir. Röportajda gözlem, araştırma, yorum
ve değerlendirme önemlidir. Yazar gerçekleri öznel yaşamla,
kendi düşünceleriyle harmanlar.
- Söyleşi (sohbet), bir yazarın güncel konulardaki düşüncelerini
okuyucuyla konuşuyormuşçasına içten ve samimi bir dille
yazması olduğu gibi; bilim, sanat, felsefe, siyaset vb. alanlarda
bilinen, tanınmış kişilerle yapılan görüşmelerde ele alınan
konularla ilgili sorulara verilen cevapları okuyucuya aktarmak
üzere yazılan yazılara da denmektedir.
- Felsefi
Metinler
- Tarihi
Metinler
- Vakanüvislerin
yazdığı metinler
- Bilimsel Metinler
- Makaleler
- Haber Metinleri: 5N 1K
- Ne?:
Konu
- Neden-Niçin?:
Amaç
- Nasıl?:
Yöntem
- Ne zaman?:
Yer-Mekan
- Nerede?:
Süre-Süreç
- 15 Haziran'da
- Ulucami avlusunda
- iki yumruk bir
tekmeyle
- elindeki şekerini almak
için
- kardeşini
dövdü.
- Kim?:
İlgili-yetkili
kişi-kurum
- Ali
- Bilgi
verir.
- Açıklar
- Aydınlatır
- Öğretir.
- Sözcükler ilk anlamlarıyla
kullanılır.
- Anlatım
nesneldir/objiktiftir.
- Dil göndergesel işlevde
kullanılır.
- Dil dışı ögeler grafik, resim, tablo, çizelge, plan gibi unsurlardan
faydalanır.
- Dilin İşlevleri ve Örnek
Cümleler
- Göndergesel
- Bilgi vermek için kurulan cümlelerdir. NESNEL!
- İstanbul'u Fatih Sultan Mehmet fethetti.
- Kelimeler ilk anlamlarıyla kullanılır. Öğretici metinlerde bu işlev yoğun
kullanılır.
- Heyecana Bağlı-Duygusal
- Şaşkınlık, sevinç hayret, kızgınlık, bağırma gibi bir duygu ya da seslenme ifade etmek için kullanılan cümleler bu kalıptadır.
- Eyvah, bizimki yine geliyor!
- Alıcıyı Harekete Geçirme
- Alıcıda davranış değişikliği ve hareket oluşturan cümlelerdir.
- Ünlem, emir cümleleri bu gruba girer.
- Reklam metinleri, ilanlar, genelgeler, siyasi reklamlar bu tip
cümlelerle yazılır. Örnek:
- İyi bir temizlik için Arap sabunu
kullanınız.
- Kanalı Kontrol
- Mesajın alıcıya ulaşıp ulaşmadığını kontrol eden cümlelerdir.
- Soru kalıbı kullanılır.
- Dilin kanalı kontrol işlevi nerede kullanılırmış?
- Görüldüğü gibi cümlede anlatılanın muhatap üzerindeki etkisi anlaşılmaya
çalışılmaktadır.
- Sanatsal-Şiirsel
- Bilgi vermeyen, duyanda estetik zevk oluşturan cümlelerdir. ÖZNEL!
- Şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi edebi metinlerde dil bu işlevde
kullanılır.
- Mecazlı bir anlatım söz konusudur.
Örnek:
- Mesela Necip Fazıl bu
satırlarda ümitsizliği
işlemiştir. Ancak bunu
mecazlı biçimde yapmıştır.
Sanma bir gün geçer bu
karanlıklar/ Gecenin
ardında yine gece var/
Çocuklar hıçkırır, anneler
ağlar/ Yaşlı gözlerinle kal
anneciğim!
- Dil Ötesi-Üst Dil
- Bu cümlelerde dilin kendisi
anlatılır.
- Mesela bir dil bilgisi konusu anlatılırken cümle artık dilin
kendisini ifade için kullanılmış olur.
- Sıfatlar ismi tarif ederken, zamirlerin onların yerine geçer.
- Düşündürür.
- Edebi-Sanatsal
Metinler
- Estetik zevk verir.
- Hoşa gider.
- Beğenilir.
- Sözcükler çok
anlamlıdır.
- Anlatım
öznel-kişisel-subjektiftir.
- Dil sanatsal-şiirsel işlevde
kullanılır.
- Benzetme, soru sorma, kişileştirme, abartma, tezat gibi edebi sanatları kullanır.
- Ritim, ahenk, simetri, müzik, ses gibi unsurlarla edebi metinler
zengileştirilir.
- Hissettirir.
- Olay Çevresinde Gelişen Edebi Metinler
- Göstermeye Bağlı Edebi Metinler
- Geleneksel Türk Tiyatrosu
- Modern Tiyatro
- Anlatmaya Bağlı Edebi Metinler
- Roman
- Hikaye
- Mesnevi
- Destan
- Masal
- Fabl
- Efsane
- Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler
- Şiirler
- BATI (Fransız)
- Batı Şiirinden Türk Şiirine Geçen Şiir Türleri
- Lirik
- Pastoral
- Satirik
- Epik
- Didaktik
- Dramatik
- Batı Şiirinden Geçen Nazım Şekilleri
- Sone
- Terza Rima
- Triyole
- Balad
- Batı Şiiri Ölçü-Nazım Birimi
- Serbest Şiir
- Mısra-Dörtlük-Bent
- DOĞU-İSLAM (Arap, İran ve Türk)
- Arap-İran
- Divan Edebiyatı
- Ölçü-Nazım Birimi
- Aruz
- Beyit, Bent
- Aruz kalıpları
- ŞEKİL-YAPI
- Nazım Şekilleri
- Tek Dörtlük
- Rubai
- Tuyug
- Bent
- Terkib-i Bent
- Terci-i Bent
- Şarkı
- Muhammes
- Müseddes
- Beyit
- Gazel
- Aruz
- aa, ba, ca, da, ea...
- 5-15 beyit
- Yekahenk Gazel-Yekavaz Gazel
- Taç Beyti-Mahlas Beyti
- Beytül Gazel-Makta ve Mahlas beyitleri
- Mısra-ı Berceste
- Aşk, hayat, içki, kadın...
- Kaside
- Nesib-Teşbib
- Girizgah
- Methiye
- Fahriye
- Gazel
- Dua
- Aruz
- 33-99 beyit
- Övgü, yergi...
- Gazelle aynı kafiye yapısı ama uzun
- Mesnevi
- Her beyit kendi içinde kafiyeli
- Divan şiirinin romanı
- Aruz ve beyitlerle
- yer-zaman-kişi-olay
- Mevlana-Mesnevi
- Leyla ile Mecnun-Hüsrev ü Şirin....
- Kıta
- İÇERİK-KONU
- Nazım Türleri
- Gazel
- Aşıkane-Hikemane-Rindane-Şuhane
- Kaside-Mesnevi-TerkibiBent-TerciiBent
- Tevhid, Münacaat, Naat, Miraciye, Mevlit, Hilye, Methiye, Fahriye, Hicviye, Mersiye, Tezhil-Hezil, Nazire, Sakiname, Şehrengiz, Surname, Fıkıh, Kırk Hadis, Kısas-ı Enbiya, Menakıbname, Dariye, Falname, Mahlasname,, Fütüvvetname Pendname, Gazavatname, Tarih
- Türk
- Halk Edebiyatı
- Nazım-Ölçü Birimi
- Hece Ölçüsü
- Dörtlük
- 7,8 ve 11'li Hece Ölçüsü
- Nazım Şekilleri
- Aşık
- Koşma
- Hece-Dörtlük
- Semai
- Varsağı
- Destan
- Anonim
- Türkü
- Mani
- Tekke-Tasavvuf
- İlahi
- Nutuk
- Devriye
- Şathiye
- Nefes
- Nazım Türleri
- Koşma
- Güzelleme-Koçaklama-Taşlama-Ağıt
- Güzellik peşindedir.
- Amaç beğendirmek, haz vermektir.
- Ürün-eser yegane, tek, biricik, eşşizdir.
- İnsanın estetik duygusunu tatmin eder.
- Yaratıcılık önemlidir.
- Sanatçı doğuştan yeteneklidir. Yetenek geliştirilebilir.
- Her eserin üslubu, benzersizliği olur.
- Sanatçı-Sanatkar
- İnsan sosyal bir varlıktır.
- Başkalarıyla iletişim
kurar.
- Duygu, düşünce, hayal, tasarı bu iletişimin içeriğini
oluşturabilir.
- Renk, ses, söz, boyut, şekil, hareket iletişimin aracı
olabilir.
- İletişim için kağıt, cam, ahşap, demir, taş gibi malzemeler
kullanılabilir.
- İletişimin
Ögeleri
- GÖNDERİCİ-KAYNAK: Duygu, düşünce ve isteklerin aktarılmasında sözü söyleyen kişi-topluluktur.
- ALICI: Duygu, düşünce ve isteklerin aktarıldığı kişi,
muhataptır.
- İLETİ: Göndericinin alıcıya aktardığı duygu, düşünce, istek, bilgi, mesaj,i
ileti.
- KANAL: Göndericinin alıcıya iletiyi gönderirken kullandığı araç, yo,
yöntem
- BAĞLAM: İletişim gerçekleşirken mekan, ruh hali, yaş, zaman, cinsiyet, ortam
unsurlar.
- DÖNÜT-GERİBİLDİRİM: Alıcının kaynak kişiye verdiği
yanıt
- ŞİFRE: İleti ses, yazı, resim gibi şifrelerle karşıya gönderilir. Gönderilen şifre çözülebilirse ilteşim
gerçekleşir.