Zusammenfassung der Ressource
Náttúruspekingarnir
- Jónísku náttúruspekingarnir
frá Míletos
- Þales
- Kom með fyrstu
heimspekispurninguna
- Hvað er það sem er hlutunum
sameiginlegt?
- Svar: Frumefni, Ache er frumefni eða frumvera alls sem er;
upprunaleg orsök eða meginregla fyrir alla aðra hluti. Þetta frumefni
er vatn.
- Allt er fullt af guður = Það býr
lífskraftur í allri náttúru
- Ekki fullskapaður efnishyggjumaður þó að
það sé efnishyggjublr á kenningum hans.
- Anaxímandros
- Fyrsti
kortagerðarmaðurinn
- Frumefnið arche er ekki sjálft efnislegt,
heldur ótakmarkað, óendanlegt,
óákveðið: Aperion / hið óræða
- Frumspekilegt í þeim skilningi að það liggur utan
reynslusniðs manna. Það getur af sér öll efni og
andstæður
- Anaxímenes
- Frumefnið/arche er loft. Breytingar
efnanna skýrast af þéttingu og
þynningu lofts
- Parmínedes frá Elea
- Fyrsti róttæki rök og
skynsemishyggjumaðurinn
- Skynsemi er uppsprett þekkingar.
- Skilningarvitin blekkja okkur og
gefa ranghugmyndir af
raunveruleikanum
- Breyting er röklega óhugsandi
- A. 1) Hið verandi er. Óvera (það sem er ekki) er ekki.
2) Það sem er verður hugsað. Það sem er ekki
verður ekki hugsað.
- B. Hugtakið breyting felur í sér tilurðu og eyðingu. (Dæmi: Rifsber
þroskast og verður rautt og græni liturinn hverfur.) Hugtakið breyting
krefst hugtaksins óveru, hefur sem sagt forsendu sem ekki verður
hugsuð!
- Þar af leiðandi er ekki hægt að hugsa um breytingu;
breyting er því röklega ómöguleg.
- Zenon frá Elea, nemandi
Parmenídesar.
- Setti fram þverstæður sem sýndu fram á að breytingar séu
ómögulegar, t.d. um Akkilles og skjaldbökuna.
- Heraklítos "hinn myrkvi" frá
Efesos
- "Allt streymir"
- Maður getur ekki stigið tvisvar í sama fljótið
- Allt breytist, allt er eilíf verðandi
- Breytingin lýtur eilífu alheimslögmáli
- Logos
- Felur í sér víxlverkun andstæðna
- Andstæðu kraftarnir mynda samræmi
- Hin leynda eining í margbreytileikanum
- Eldur/ Pyre er kannski frumefnið
- Hringrásarhugmynd: Heimurinn verður til
í eldi og ferst í eldi með jöfnu millibili.
- Skynreynslan gefur rétta mynd af raunveruleikanum.
- Pýþagóras
- Heimspekingur,
stærðfræðingur og
dulhyggjumaður
- Trúði á endurholdgun
- Undirstöðu tilverunnar er ekki að finna í efninu
sjálfu, heldur skipulagi þess og formi, í
stærðfræðilegum hlutföllum. Allt er tölur
- Hlutirnir eyðast en ekki hugtök stærðfræðinnar.
Stærðfræðileg þekking er örugg (viðfangsefnið breytist ekki)
- Hin tvískipta heimsmynd Pýþagóringa: Annars vegar Stærðfræði, áreiðanleg þekking, hið
raunverulega og hið eilífa og hinsvegar skynjun, óáreiðanleg þekking, hið óraunverulega og hið
hverfula
- Empedókles frá Sikiley
- Boðaði málamiðlun milli Heraklítosar og
Parmenídesar
- Frumefnin eru óbreytanleg en samsetning þeirra mismunandi og breytileg.
- Frumefnin eru fjögur/höfuðskepnurnar
fjórar: Eldur, vatn, loft og jörð
- Allar breytingarí náttúrunni stafa af því
að þessi frumefni blandast saman og
skiljast á ný
- Hreyfiöglin eru aðskilin frá frumefnunum. Þau
eru ást, sem sameinar, og hatur, sem sundrar.
- Ein lífseigasta kenning fornaldar
- Demókrítos
- Frumeindakenning: Ekkert er til nema frumeindir og hið
tóma rúm => Efnishyggja
- Frumeindir/atóm eru örsmáar, ósýnilegar, eilífar, gegnheilar, óendanlega margar og
mismunandi. Þær eru á ferð og flugi í tómarúmi, tengjast og sundrast á víxl.
- Enginn "andi" eða "kraftur" hefur áhrif á gang náttúrunnar, enginn tilgangur, allt gerist á
vélrænan hátt, engar tilviljanir, allt er háð járnhörðum lögmálum náttúrunnar =>
Löghyggja
- Skynjanir: Allir hlutir senda frá sér boðberaatóm
sem rekast á frumeindir skynfæranna.
- Sálin er gerð úr ávölum, sléttum og rokgjörnum
sálarfrumeindum, sem rjúka út í veður og vind við dauðan =>
Engin ódauðleg sál
- Vildi sætta eilífa verðandi (sbr. Heraklítos) og
óumbreytanlega veru (sbr. Parmenídes)
- Anaxagóras
- Flutti til Aþenu og starfaði þar , en var ákærður
fyrir guðleysi og varð að yfirgefa borgina
- Náttúran er samsett af fjölmörgum, örsmáum,
ósýnilegurm "fræjum" sem hvert um sig hefur í sér
"eitthvað af öllu"
- Eitt hreyfiafl, aðskilið efninu, er að baki breytingum; það heitir
nous eða skynsemei eða alheimsandi.
- Heimurinn á sér tilgang/telos; slíkt viðhorf heitir
tilgangshyggja eða teleologia