Stichting (stadskoninkrijk) Rome (753 v. Chr)

koning bekleed met imperium
1. IMPERIUM (omvat wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht)
  1. 2 door volksvergadering gekozen consuls
    1. beiden volle imperium (ondeelbaar)
      1. intercessio: tussenbeide komen/besluit ander ongedaan maken
    2. consulaat is hoogste ambt
  2. ontleent aan de goden
2. edict: wet op grond van imperium
  1. bij conflict gaat edict voor lex
3. voorzitter comitia(volksvergadering)
  1. lex/leges: wetten door comitia
4. senaat: raad van ouden: patres
  1. senatusconsulta: geen kracht van wet, wel advies
  2. uit de patriciërsklasse
begin republiek/ res publica (509 v. Chr.)
1. sociale strijd patriciërs & plebejers
  1. plebs vertrekt en dreigt een nieuwe stad te stichten
    1. 1. stichting TRIBUNI PLEBIS (volkstribunen)
      1. geen imperium, wel vetorecht
  2. plebs eist codificatie, rechtszekerheid
    1. 2. LEX 12 TABULARUM (codificatie), 450 v. Chr.
      1. interpretatio blijft in handen patriciërs
        Na bijna 100 jaar geeft Gnaeus Flavius de uitleggingsregels prijs aan het volk
  3. 1 van de 2 consuls moet een plebejer zijn
    1. patriciërs eisen instelling nieuw ambt: praetura
      1. 3. PRAETOR heeft deel aan imperium, houdt zich bezig met rechtsbedeling (367 v. Chr.)
        Na enige tijd kunnen de plebs ook praetor worden
        vaardigt edicten uit, die geldig zijn tijdens de duur van zijn imperium, 1 jaar
        plek (ius) waar hij zijn taak uitoefent: Forum Romanum (Romeinse marktplaats)
        betekenis ius vroeger: plaats waar werd rechtgesproken, nu: het recht zelf
        edicten stonden hier op een witte schutting geschreven: album
        vonnis wijzen deed hij niet zelf maar een particuliere burger van Rome, iudex privatus
        op den duur overname edict van voorganger door nieuwe praetor, hoogstens met toevoeging nieuwe bepalingen:
        edictum perpetuum/tralaticium: voortdurend edict
        bij afwijken van edict of tussentijds nieuwe bepalingen maken, riskeerde praetor strafrechtelijke vervolging
        edict: eene blijvende, maar van jaar tot jaar voor herziening vatbare codificatie
        praetorisch recht
        tegenstelling ius civile en ius praetorium --> lex en imperium
        functie: ondersteuning, aanvulling en verbetering ius civile
        met beroep op de 'natuurlijke' billijkheid, naturalis aequitas
  4. 4. LEX HORTENSIA (286 v. Chr.)
    1. plebiscieten krijgen kracht van wet voor het hele Romeinse volk
      1. = besluit uit alleen voor plebejers toegankelijke volksvergadering
      2. strijd is formeel afgesloten
2. Julius Caesar consul, door intimidatie en militaire successen dictator
  1. Moord Julius Caesar (44 v. Chr)
    1. zijn adoptiefzoon Octavianus machtigste man republiek
      1. Combinatie imperium (proconsulare) en tribunicia potestas/vetorecht, in zijn persoon
        Begin keizertijd (27 v. Chr.)
        Géén weiziging staatsvorm en republikeinse ambten
        volksvergadering heeft zich nooit gewijzigd in volksvertegenwoordiging, door uitbreding Rome kwam deze niet meer bijeen (te veel burgers)
        1. leges vervangen door senatusconsulten, die kracht van wet kregen
        niet voor lang, algauw draag het volk het imperium op aan de keizer en dus de wetgevende macht
        constitutie: verzamelnaam keizerlijke maatregelen
        Anmerkungen:
        Edicta: rechtsregels aan alle onderdanen gericht Decreta: vonnissen, betrekking hebbend op één geval Rescripta: rechtsgeleerde adviezen, voor één geval Mandata: instructies van de keizer aan zijn keizerlijke ambtenaren
        constitutio Antoniniana (212 na Chr.)
        alle inwoners Romeinse rijk krijgen Romeinsburgerschap --> Romeins recht wordt op allen van toepassing
        personaliteitsbeginsel wordt omgezet in territorialiteitsbeginsel
        Anmerkungen:
        personaliteitsbeginsel: iedere inwoner leeft volgens het recht van zijn afstamming territorialiteitsbeginsel: ieder binnen een bepaald gebied leeft naar hetzelfde recht
        met uitzonderingen en niet geldig voor de toekomst (Germanenstammen)
        2. responsa: schrijven van adviezen door particuliere juristen, al ten tijde van res publica
        Keizer Augustus geeft aan sommige juristen soort keizerlijke vergunning
        deze adviezen worden dus bindend, responsum gezag beklede jurist heeft zelfde autoriteit als rescriptum keizer
        op den duur kregen alle geschriften, ook die zonder concreet advies, kracht van wet
        zij werden aangeduid met ius (recht)
        grote juristen
        Anmerkungen:
        Salvius Julianus: edictum perpetuum Gaius: leerboek instituten/commentaren Papinianus Ulpianus: handboeken met menigen oudere juristen Paulus: Modestinus: laatste grote jurist, na hem geen nieuwe werken aan ius toegevoegd (ca. 250)
        Rond 300 na Chr. 2 rechtsbronnen: keizerrecht/constituties, ook wel leges, niet dezelfde als die van volksvergadering! en juristenrecht/ius
        Constatijn de Grote uitgeroepen tot keizer (306 na Chr.)
        uitvaardiging tolerantie-edict van Milaan: garandering godsdienstvrijheid (311)
        Verheving Christendom tot staatsgodsdienst door Theodosius, niet Constatijn!
        stichting nieuwe christelijke hoofdstad, 2de Rome (330)
        stadje Byzantium wordt voortaan Constantinopel genoemd: stad van Constatijn
        In elk 'Rome' 1 keizer, beiden hadden volle imperium
        Val West-Romeinse rijk (476)
        de oostelijke keizer in Constantinopel kreeg de iure (rechtens) macht over het gehele Romeinse rijk
        de facto (in feite) alleen macht over Oostelijk deel, keizer Justinianus (527-565) wilde meer
        Corpus Iuris Civilis
        Codex Justinianus (529)
        betekenis codex vroeger: boek/boomschors, nu: wetboek
        verzameling keizerlijke constituties
        oudste constitutieverzamelingen waren privé en misten autoriteit: Codex Gregorianus en Hermogenianus
        lex posterior derogat legi priori: de latere wet zet de eerdere opzij
        Codex Theodosianus (439), met exclusiviteit verleent door keizer Theodosius 2, lex posterior-regel blijft gelden
        Codex Justinianus, met exclusieve gelding, in Const. 'Haec', volgorde wetten bepaald, lex posterior blijft van kracht
        Codex repetitae praelectionis (herziene versie) (534)
        Digesten/Pandekten (533)
        codificatie van het ius, vormt één constitutie
        commissie olv Tribonianus ordent juristengeschriften
        lex citandi: gedeelte constitutie dat over ordening juristengeschriften gaat
        In Digesten geen tegenstellingen meer --> afschaffing lex citandi
        interpolaties: mechanisch aangebrachte tekstwijzigingen ter voorkoming van herinvoering afgeschafte regels
        lex posterior-regel geldt NIET binnen Digesten
        siglenverbod: verbod op afkortingen(sigla) ter voorkoming van tekstbederf
        Instituten/Elementen (533)
        leerboek, waarin grondbeginselen Romeinse recht overzichtelijk worden uiteengezet
        ong. de helft bestaat uit letterlijke aanhalingen van Gaius
        Novellen
        na 534 uitgevaardigde keizersconstituties
        voornamelijk in het Grieks
        Na dood Justinianus (565), verkleining rijk tot enkel Griekstalig gedeelte met als middelpunt Constantinopel
        Byzantijnse Rijk, voortzetting roomse traditie/rijk/wetten
        Corpus Iuris, behalve novellen in latijn --> problemen want Griekstalige bevolking
        Keizer Leo de Wijze (900), opdracht tot herordening
        Basilica/anakatharsis: zuiveringsoperatie, codificatie
        scholia: randschriften toegevoegd aan Basilica
        andere oude geschriften uit tijd Justinianus, betrekking hebbend op hetzelfde onderwerp
        Hexabiblos (ca. 1350): uittreksel van Basilica, door Constantinos Harmenopoulos
        doel: tekstboek voor rechtspraktijk, werd later geraadpleegd ipv Basilica
        Turken veroveren Constantinopel
        Val Byzantijnse Rijk (1453)
        Moskou wordt derde Rome
        Op gebied van privaatrecht gold personaliteitsbeginsel
        Basilica (-->Hexabiblos) bleef in gebruik
        Griekenland onafhankelijk (1829)
        capaciteit maken nieuw wetboek niet voorhanden
        koning Otto van Beieren verheft Hexabiblos tot codificatie
        In 1946 pas nieuw Burgerlijk Wetboek: Astikos Kodix, geschoeid op leest Duitse BGB
      2. Noemt zich Caesar Augustus, een erenaam zonder staatsrechtelijke bevoegdheden

Nächster

Stichting (stadskoninkrijk) Rome (753 v. Chr)

Beschreibung

Zusammenfassung der Ressource

ähnlicher Inhalt

	Erstellt von Joy. vor etwa 9 Jahre