Nutrizioa

Nota:

• Nutrizioarekin bizitzeko behar dugun materia eta energia lortzen ditugu. Lau sistema sartzen dira:-Digestio-Sistemak-Arnas-Sistemak-Zirkulazio-Sistemak-Iraitz-Sistemak

1. Digestio Sistema

   Nota:

   • Elikagaiak substantzia elikagarrrian bihurtzeko prozezua. Eta hortik energia lortu.
   1. Digestio Prozesua
      1. 1. Murtxikatzea:

         Nota:

         • Hortzekin janaria txikiagoa bihurtu.
         1. 2. Listuztaketa:

            Nota:

            • Elikagaiak listuarekin nahasten dira boloa sortu arte.
            1. 3. Irensketa

               Nota:

               • Mihiak boloa faringera botatzen du. Faringetik heste-gorrira, urdailera arte.
               1. 4. Urdaileko Digestioa

                  Nota:

                  • Boloa kimoan bihurtu.
                  1. 5. Hesteetako Digestioa:

                     Nota:

                     • Kimoa heste meharrean kiloan bihurtzen da.
                     1. 6. Substantzia Elikagarriak xurgatzea:

                        Nota:

                        • Kilotik substantzi elikagarriak hartu eta odolera eraman.
                        1. 7. Gorozkiak Osatzea:

                           Nota:

                           • Elikadura hondarra heste lodira mugitu hor ura kendu eta odolera joan. Laster asken hondarra bota.
      2. Ahoan
      3. Faringea eta Heste-Gorria
      4. Gibela eta pankrea

         Nota:

         • Likidoak bota.
      5. Urdailan
      6. Heste-Meharran
      7. Heste-Lodia eta Uzkia
   2. Atalak:
      1. Digestio Hodia

         Nota:

         • 10-12 metro dauka. 7 atal ditu: - Ahoa - Faringea- Heste-gorria- Urdaila- Heste-lodia- Heste-meharra- Uzkia
      2. Guruin Eratxekiak

         Nota:

         • - Listu-guruinak . Gibela: Organo handiena da eta 1'6kg pisatzen du.- Pankrea
2. Arnas Sistema

   Nota:

   • Kanpotik oxigenoa lortzeko prosezua da.
   1. Arnas Bideak

      Nota:

      • Sartzen eta kanporatzen den arnasa.
   2. Birikak

      Nota:

      • Zaku formako bi organo. Barruan bronkioloak eta birika albeoloak daude. Eta inguruan pleura babesteko.Bebai babesteko kaxa toraxikoak dago. Saihestek eta bular ezurrak kaxa toraxikoak egiten dute. Diafragma kaxa toraxikoko parte bat da eta birikak batera mugitzen da.
   3. Birika-Albeoloak

      Nota:

      • Trukatzen dute Co2 O2 aldez.
   4. Arnasketa

      Nota:

      • Kanpoko aire biriketara eraman eta gero Co2 kanporatu.
      1. 1.Arnasgora

         Nota:

         • Airea sudurretatik hartu eta han garbitu eta berotzen da eta birika-albeoloetara joan.
      2. 2.Gas-Trukea

         Nota:

         • Birika-albeoloean aldatzen du Co2 oxigeno truke.
      3. 3.Arnasbehera

         Nota:

         • Co2 biriketatik kanporatu.
      4. Arnasketa hobetzeko
         1. Ez egon, ke, hauts edo polen asko dagoen lekuetan
         2. Gelak airestatu
         3. Sudurretik arnastu
   5. Atalak

      Nota:

      • 12 atal daude: -Sudur.hobiak -Faringea -Epiglotisa -Laringea -Trakea -Birikak -Bronkioak -Bronkioloak -Pleura -Diafragma -Odol kapilarren sarea -Birika-albeoloak
3. Zirkulazio Sistema

   Nota:

   •  - Substantzia elikagarriak eta O2 zelula guztiera eramateko sistema.  - Zelulen hondar substantzia       kanporatzeko.
   1. Odol-Hodiak

      Nota:

      • Odola pasatzen duen hodietan.
      1. Zainak

         Nota:

         • Bihotzera sartu.
      2. Arteriak

         Nota:

         • Bihotzetik atera.
   2. Bihotza

      Nota:

      • - Ukabilaren tamaina. - Bularraren erdian pixka bat ezkerrera okertuta. - Odola gorputz osora banatu.
   3. Odola

      Nota:

      • - Likido gorri bat. - Odol-hodietatik joan.
      1. Plasma

         Nota:

         • Ura zatirik handiena eta disolbatu substantzia batzuk ditu.
      2. Globulu-gorriak

         Nota:

         • O2 biriketatik zeluletara. Co2 zeluletatik biriketara.
      3. Plaketa

         Nota:

         • Zauriak estali.
      4. Globulu-zuriak

         Nota:

         • Gure organismoa babestu.
   4. Odolaren Zirkulazioa
      1. Zirkulazio Handia

         Nota:

         • Gure odola ehun organismoetan dago.
         1. 1.

            Nota:

            • Ezkerreko aurikulua O2 hartu.
         2. 2.

            Nota:

            • Odola  zelula guztietara doa eta substantzia elikagarria eta O2 hondakinak eta Co2 truke egin.
         3. 3.

            Nota:

            • Odola ezkuineko aurikulatik sartu eta zirkulazio txikia hasi.
      2. Zirkulazio Txikia

         Nota:

         • Odol biriketara eta birka-arterien bidez
         1. 4.

            Nota:

            • Odola ezkuineko aurikulatik bentrikulura eta bihotzetik, birika-arterien bidez biriketara.
         2. 5.

            Nota:

            • Birika albeoloetan Co2 O2 truke.
         3. 6.

            Nota:

            • Bihotzera itzuli eta berriz hasi.
4. Iraitz Sistema

   Nota:

   • Zeluletatik odolak jasotzen duen hodar-substantziak dira.
   1. Gernu-Aparatua
      1. Giltzurrunak

         Nota:

         • - Bizkarezurraren alde banatan dago - Bi organo. - Gerrialdearen gainean - Odola daukate. - Gernua sortzen dute. - 
         1. Gernua

            Nota:

            • Ur eta hondar-substantziak nahasketa
      2. Gernu bideak

         Nota:

         • - Gernua eramaten dute. Gernu Bideak: - Ureterrak: Giltzur bakoitzetik ateratzen dira. Gernu-maskoria eraman. - Gernu-maskoria: Uretarren amaieran eta hor gernua pilatu. - Uretra: Hodi forma - Maskoria pilatu  - Gernua kanporatu.
   2. Izerdi-Guruinak

      Nota:

      • - Gorputzeko azal guztian - Batez ere dago: Kopeta, besapea, oinazpiak eta esku-haurrak - Izerdia kanporatzen dute. - Izerdia gorputzeko tenperatura erregulatu. - Guruin batetik poro batera eta poro horretatik izerdia kanporatu.
      1. Izerdia

         Nota:

         • Ura + hondar-substantziak.
   3. Iraizketa

      Nota:

      • - Hondar-substantziak kanporatzeko.
      1. 1

         Nota:

         • - Odola dagoen hondarrak giltzurrunetara giltzurrun-arterien bidez.
      2. 2

         Nota:

         • - Giltzurrunek banandu. - Gehienak hondarrak.
      3. 3

         Nota:

         • - Hondar-substantziak uran disolbatu eta gernua osatu.
      4. 4

         Nota:

         • Ureterrek giltzurrunetatik gernu maskurira eraman gernua eta pilatu
      5. 5

         Nota:

         • - Maskuria betetzean pixa egiteko gogoak duzunean uretratik bota.