فصل سوم : طبقه بندی علوم

1. علم حصولی

   Nota:

   • صورتی از اشیاء در ذهن وارد میشود و ما به آن علم پیدا میکنیم.
   1. نظری و عملی

      Nota:

      • برگرفته شده از یونان نظری: علم هست‌ها عملی: علم باید‌ها
      1. شاخه‌های علم نظری
         1. فلسفه اولی

            Nota:

            • علم اعلی
            1. الهیات

               Nota:

               • علم هست‌ها
         2. فلسفه وسطی
            1. ریاضی
         3. فلسفه سفلی

            Nota:

            • علم ادنی
            1. علوم طبیعی
      2. عملی
         1. اخلاق فردی

            Nota:

            • فضائل و رذائل
         2. تدبیر منزل

            Nota:

            • مربوط به خانواده وظائف همسر به شوهر و بالعکس
         3. سیاست یا علم مدن

            Nota:

            • علم مربوط به حاکمیت
         4. فارابی و خوارزمی

            Nota:

            • فارابی: احصاء العلوم خارزمی: مفاتیح العلوم
2. علم حضوری

   Nota:

   • علم بدون واسطه. با کشف شهود و سیر و سلوک به دست میاد و غیرقابل انتقال به غیر. فقط از نظر جهاد با نفس این علم حاصل میشود. بیشتر در قالب عرفان است. مشکل: با تجربه و تدریس به دیگران قابل انتقال نیست.

1. اسلامی
   1. تفسیر
      1. تفسیر قرآن به قرآن
      2. تفسیر اجتهادی
      3. تفسیر موضوعی
      4. تفسیر تطبیقی
      5. تفسیر عصری
      6. تفسیر تاریخی
      7. تفسیر فلسفی
      8. تفسیر نقلی یا ماثور
      9. تفسیر هدایتی و تربیتی
      10. تفسیر فقهی
      11. تفسیر کلامی
      12. تفسیر رمزی
      13. تفسیر عرفانی
   2. فقه
   3. اصول
   4. تصوف، عرفان و فتوت
   5. حدیث
   6. قرائت
   7. اصول فقه
2. غیر اسلامی
   1. نجوم

      Nota:

      • بطلمیوس: مجسطی نظریه‌های پیش کوپرنیکی: ایرادات وارد بر نظریه‌های بطلمیوس باعث به وجود آمدن ذیج در اسلام: ۲۲۰ تا سده دوازدهم نتیجه ذیج: تعیین طول سال شمسی ابن هیثم: الشکوک علی بطلمیوس ابوریحان بیرونی: قانون مسعودی بطروجی اشبیلی خواجه نصیر طوسی: التذکره فی الهیئه
   2. فلسفه
   3. ریاضی

      Nota:

      • کتاب اصول نوشته اقلیدس کتاب خوارزمی: الجمع و التفریق بالحساب الهند کتاب خوارزمی: الجبر و المقابله جبر: جملات منفی. مقابله: جملات مثبت برای حل جملات منفی معادلات جبری: درجه اول تا سوم و ورود آن به هندسه ابراهیم افلیدسی: الفصول فی الحساب الهندسی ابوالوفا بوزجانی: اعداد منفی در فی ما یحتاج الیه الکتاب و العمال من علم الحساب هندسه: خواجه نصیر الدین طوسی: القطاع: ۱. نقش جدولهای مثلثاتی و ۲. مفروضات مثلثات یونانی
   4. فیزیک و مکانیک
   5. طب
   6. کیمیا
   7. منطق
   8. تاریخ و تاریخ نگاری
   9. جغرافیا
   10. ادبیات

1. عقلی

   Nota:

   • نیاز به استدلال دارد
   1. فلسفه
   2. ریاضی
2. نقلی

   Nota:

   • نیاز به استدلال ندارد
   1. تاریخ
   2. شعر
   3. حدیث

1. اصلی
   1. ریاضیات
2. فرعی
   1. هندسه
   2. گسسته

Nota:

• دوره قاجار

1. علوم شرعی

   Nota:

   • حوزه‌ها و مکاتب هدف شناخت و معرفت است
   1. فقه
   2. قرائت
2. غیرشرعی

   Nota:

   • علومی که در حوزه‌ها و مکاتب تدریس نمی‌شدند. به کمک علوم شرعی می‌آیند.
   1. فلسفه
   2. جغرافیا
   3. تاریخ