HRVATI U RANOM SREDNJEM VIJEKU

1. Seobe Hrvata

   Nota:

   • Najstariji izvor - "O upravljanju carstvom"  = 950.g      -Konstantin VII. Porfirogenet                 - Hrvati = prostor rimske provincije      - Heraklije - 7.st                 - Hrvati = prostor Panonije i Dalmacije I.  626.g = Heraklije zove, Hrv porazili Avare                           - dopušta naseljavanje Hrv između Drave i Jadranskog mora Konstantin = Hrv s prostora Bijele/Velike Hrvatske (današnja južna Poljska) II.   Karlo Veliki = Hrv - ratni saveznici                                        - čuvanje jugoistočne granice Carstva Glavni pisani izvori za Hrv prošlost = 9.-13.st
2. Teorije o podrijetlu

   Nota:

   • - nedovoljan broj pov izvora = više teorija
   1. Gotska

      Nota:

      • Hrvati = germani                           - svećenici (12, 13.st) nazivaju pogrdnim imenom GOTI  GOTI = pogrdno ime za barbare slavene  KRIVA
   2. Iransko-kavkaska

      Nota:

      • -naziv perzijske pokraine Harvathije ( Afganistan) - hrvati  = iransko pleme koje je u migracijama prešlo ruske stepe  i naselilo se na današnje prostore NIJE PRIHVAĆENA
   3. Teorija socialnog i društvenog dualizma

      Nota:

      • Vjekoslav Klaić  Hrvati = ratničko pleme, pokorili slavene zadržavši vladarski položaj  Slaveni = hrvatsko ime
      1. Slavenska

         Nota:

         • Franjo Rački = Hrvati su slaveni koji su se naselili u novu domovinu
      2. Ilirska

         Nota:

         • Hrvati = potomci starih ilira DOSELJENJA NIJE NI BILO
   4. novija istraživanja

      Nota:

      • Hrvati nisu postojali kao narod Hrvati = avarski grničari koji su vladali slavenima, raspadom avarskog kanganata osamostaljuju  Danas - Hrvati = južnoslavenska skupina
3. Dodiri s romaniziranim starosjediocima

   Nota:

   • Preživjeli antički gradovi = Zadar, Nin i Trogir - proces simbioze Hrvata i slavena 804.g - starosjedioci romani žale poslabucuna cara Karla Velikog na franačkog upravitelja Istre Hrvati = naseljuju područja STAROSJEDIOCA, grade nova NASELJA - ljeti na brdima - BEDEMI -zimi u dolinama glavno zanimanje = stočarstvo kasnije:  poljoprivreda, ribarstvo, pomorstvo
   1. Liber pontificalis

      Nota:

      • vatikanski spis - Papa Ivan Iv.  Opat MARTIN - otkupljuje zarobljene kršćane i kupi kosti tamošnjih krščanskih mučenika od Slavenskih pogana
4. Pokrštavanje Hrvata

   Nota:

   • tri smjera pokrštavanja = Franačka, Bizant, Rim 9.st - veliki broj Hrvata = krš. 852.g Darovnica kneza TRPIMIRA -višeslavova krstionica = Nin -9st                                                    - slova na krstionici = 11.st                       - zdenac = mramor                                   - visina = 90, širina = 120                                  - šesterokutni oblik                                 - sužava prema dnu
   1. 1. Bizantski car

      Nota:

      • 7.st = Car HERAKLIJE 
   2. 2. Franci

      Nota:

      • 8. -9. st = BENEDIKTINCI
   3. 3. Metodovi učenici

      Nota:

      • 9.st - bizantski car BAZILIJE šalje 
5. DOSJE
   1. Politeistička religija

      Nota:

      • PERUN - glavni bog, bog munja i oluja VELES - bog podzemlja MOKOŠ - Perunova žena, Velesova ljubavnica SVAROG -bog sunca, zaštitnik kovača LADA - božica ljepote, ljubavi i proljeća MORANA - čarobnica, božica smrti i zime ČRT -  zli bog s psećom glavom koji je mogao mjenjati svoj oblik VILE, VILENJACI, DIVOVI, PATULJCI
   2. Trpimirova darovnica

      Nota:

      • kaje se za svoje grijehe - sagradio je samostan i doveo redovnike
6. 62. - 69.STR

1. Formiranje kneževina

   Nota:

   • antičke ceste = zapuštene               - teže prikupljanje poreza               - česta promjena granica 9.st  nastaju KNEŽEVINE Paganija = poganska zemlja                    - opiranje pokrštavanja Istra = naseljavanje - seoske općine u zaleđu ant. gradova Duklja =                     - obalna naselja
   1. Hrvatska

      Nota:

      • NAJVEĆA - od Labina, prema rijeci Vrbas, južno od grada Dunava, prema Cetini prvi vladar = BORNA                               - Vladislav
   2. Slavonija

      Nota:

      • prvi knez = Vojnomir - priklonio Francima u rušenju avarskog kaganata 795/796.g
   3. Ostale
      1. Neretvanska

         Nota:

         • do sredine 11. st - zadržavala samostalnost, opirala ostalim vladarima
      2. Zahumlje
      3. Travunija
2. Borna i Ljudevit posavski

   Nota:

   • 9.st = dvije vodeće sile europe = BIZANT i  FRANAČKA         - Mletačka rep. glavna na Jadranu Hrvatske kneževine = priznaju Karla Velikog 812.g Achenski mir = dalmatinski otoci  - BIZANT Bizant - daje gradsku samoupravu             - privrženost patricija
   1. Ljudevit posavski

      Nota:

      • = pobuna - OSAMOSTALJENJE  823.g pogubljen
   2. Borna

      Nota:

      • strana BIZANTA  - pomoć pri gušenju pobune Ljudevita posavskog
3. Trpimirovići
   1. Dinastija
      1. Mislav

         Nota:

         • franački vazal
      2. Trpimir

         Nota:

         • 839. savez - Neretljanima = poraz Mlečanske rep. - POREZ jačanje Hrvatske - ujedinjenje Dalmatinskih gradova i Hrv. zaleđa - Hrvatska biskupija u Ninu
         1. Darovnica 852.g

            Nota:

            • 852.g - "Milošću božjom knez Hrvata"
      3. Domagoj

         Nota:

         • - bizanska mornarica hara hrvatsku obalu - vraća Bizantu = gusarenje  - NAJGORI KNEZ HRVATA 1447. "Domagoj, prvak Neretvana" - Neretvanska kneževina pod vlašću Hrvatskoga kneza - gospodarski i politički napredak Hrvatske
      4. Zdeslav

         Nota:

         • BIZANT postavlja              - Hrvatska crkva podređena Bizantu              -  tema dalmacija               - porez: hrvatskim i drugim vladarima                                           - Hrvati kasnije iskoristili
      5. Branimir

         Nota:

         • - zavjera protiv Zdeslava - pokušava izbječi vazalstvo BIZANTU - Mletača rep. = godišnji porez Hrv. knezu - najuspješniji Hrvatski vladar 7.6.879.god Papa Ivan VIII.                       - Branimir = zemaljski prvak              - Hrv. = međunarodno priznanje - obnova starih i gradnja novih crkava                                          - dolazak čirila i metoda = glagoljica
         1. Mucimir

            Nota:

            • -politika mira i razvoja - sazivanje užeg savjetodavnog tijela                 - 892.g zapis iz njegove darovnice
4. Dosje
   1. ?? provjeri !!
5. 70.-79.str
6. Društvene prilike
   1. Kneževine

      Nota:

      • - podjeljene na manje cjeline = župe 
   2. Društvo

      Nota:

      • raslojavanje 1. VLADAJUĆI SLOJ  2. Slobodni seljaci                 - zemlja = plemenište                - seljačka zadruga - šira obitelj - rod               - slobodan položaj lakše čuvaju stočari 9. st = crkvena desetina ANCILA - poluslobodni ljudi, sluge SERVA - robovi                      - neki postaju kmetovi kasnije

Nota:

• 10.st - uspostavljeno hrvatsko kraljevstvo                     - postupno prisvajanje dalmatinskih gradova i otoka             - razvoj feudalnih odnosa 11. st = gotovo vladanje dinastije trpimirovići

1. Tomislav

   Nota:

   • -knez stabilne Hrvatske - kralj ( 925.g Papa Ivan X. naziva) - ujedinio veći dio zasebnih kneževina ( Slavoniju s Hrvatskom knež,) - najznacajniji hrvatski vladar ( BIZANT dao na korištenje gradove i otoke na prostoru Dalmacije ) ratova: Mađara, Bugara                      - otjerao preko Drave        - Bugarski car napada Hrvatsku - Tomislav primio odbjeglog srpskog kneza Zahariju      = Teritorialno Proširenje zapisi - Pop Dukljanin = Tomislavov brat Budimir okrunjen za kralja ali Tomislav vlada)
2. Crkvene sinode

   Nota:

   • - u katedrali Sv. Dujma u Splitu Ninska biskupija                      - biskup = prvi - Teodizije                      - Grgur Dva podjednako važna centra = ST nadbiskupija                                                        -  ZD       -//- Natjecanje: 1. Splitski nadbiskup Ivan                       2. Zadarsk biskup Formin                       3. Ninski bisku Grgur                                                           
   1. 925.g

      Nota:

      • - Splitski nadbiskup = crkvena jurisdikcija ZAKLJUČENO:                                        - ni jedan biskup ne smije zaređivati svećenike glagoljaše                                  - glagoljaš može biti redovnik/ klerik                                - za misu na slavenskom mora se pitati Papu
   2. 928.g

      Nota:

      • - potvrđeno sve iz 925.g - ukinula Ninska nadbiskupija Biskup Grgur - biskup u Skradinu
   3. 1060.g

      Nota:

      • 1060.g. u Splitu održana 3. crkvena SINODA                - nakon raskola 1054.g                - glagoljaše nesmiju zaređivat bez poznavanja latinskoga jezika
3. Stjepan Držislav
   1. Tomislav
      1. Trpimir II.
         1. Miroslav

            Nota:

            • - ubio ban Pribina - oživio utjecaj Venecije da vlada Jadranom
            1. Mihajlo Krešimir II.

               Nota:

               • osvojio: Uskoplje, Luku, Plivu i cijelu Bosnu
               1. Stjepan Držislav

                  Nota:

                  • - Jačanje Hrvatske -Bizant i HRV = ratni saveznici protiv Bugarske - BAZILIJE II. - šalje kraljeve časti: krunu, mač i žezlo Veliki kez (kralj) Hrvatske i Dalmacije               - prijestolnica = KNIN -postupna kroatizacija dalmatinskih gradova i otoka -mise na slavenskom jeziku
      2. Krešimir I.
4. Organizacija Vlasti

   Nota:

   • Patrimonijalna - ranosrednjovjekovna država
   1. Župan

      Nota:

      • - upravlja župom, pomaže knezu, prisustvuje pri sastavljanju važnih dokumenata župan - ded = dvorski službenik             - kneginjin             - komornik = zadužen za osobne potrebe vladara             - posteljnik             - vinotoč             - štitonoša             -  konjušnik             - pisar Žipani 11. st = KRUPNA FEUDALNA ARISTOKRACIJA                              
      1. Potvrda: Darovnica Kneza Mucimira 892.g
   2. Ban

      Nota:

      • prvi put spominje u 11. st = kraljev namjesnik
   3. Narodni sabor
      1. Skupština

         Nota:

         • - šire tijelo koje je formalno biralo vladara
      2. Vijeće

         Nota:

         • uže tijelo odabranih
5. Zlatno doba (11.st)
   1. Dmitar Zvonimir

      Nota:

      • 1072.g Bizantska Kronika - spominje Dmitra zvonimira   Novi Hrvatski kralj ( prije Ban u Slavoniji) - vratio Dalmaciju - Papa Grgur VII. = vazalni odnos                  - šalje: krunu, papinsku zastavu, žezlo i mač                  - krunidba za kralja u Crkvi sv- Petra i Mojsija u Solinu               - Dmitar - darovao samostan u blizini Biograda i prisega vijernosti, poklanjao zemljišta samostanima, izgradnja istih, ne plaćaju porez prijestolnica = Knin OLTARNA PREGRADA BENEDIKTINSKOG SAMOSTANA SV. LUCIJE U BAŠKOJ -Krk                              - glagoljicom na Hrvatskom -umro 1089.g                 - legenda: ubili Hrvatski plemići, Zvonimir na samrti prokleo Hrvatski narod da nemaju vladara iz svog naroda.                                                 - navodno ubili zbog odluke o križarskom ratu (NIJE MOGUĆE) - Papa pozivao u križarski rat tek 6.g nakon smrti
   2. Petar Krešimir IV.

      Nota:

      • - uočio važnost jadranske obale za politički, gospodarski i kulturni razvoj moči države - u ratu oduzima Mletačkoj rep. sve Dalmatinske posjede oslonac = vojska, papinstvo, trgovačke veze prijestolnice = Nin Kralj Hrvatske i Dalmacije 1066.g Isprava o Petrovom Boravku u Šibeniku (za Božić)   -  kralj zadarskom samostanu sv. Marije daje "kraljevu slobodu" 1074. g Normanski vojvoda zarobljuje Petra Krešimira IV. - vlast nad Dalmacijom preuzeli Mlečani (1060.g. u Splitu održana 3. crkvena SINODA               - nakon raskola 1054.g               - glagoljaše nesmiju zaređivat bez poznavanja latinskoga jezika)
6. Kraj dinastije Trpimirovića

   Nota:

   • Zvonimirov sin - umro kao dijete                  - žena - Hrvatska kraljica Jelena Lijepa - bratu predaje krunu                 - brat = Ladislav Arpadović - ugarski kralj -Hrvatsko plemstvo neslaže s tim te na prijestolje stavlja - posljednjeg Trpimirovića STJEPANA II.                                                 - Petrov nećak
   1. Ladislav

      Nota:

      • - pokorio slavoniju do Kapele 1094.g osnovana Zagrebačka nadbiskupija ( dogovor s Papom)                        - pod upravom Mađarske nadbiskupije                        - prvi biskup = Čeh - namjesnih u Slavoniji = rođak ALMOŠ
      1. Kolman

         Nota:

         • -novi ugarski Kralj   -1097.g krenuo prema Biogradu po buduću ženu              - nastavak Ladislavove politike širenja prema Jadranu                             -planina GVOZD - dočekao ga je Petar i poginuo u boju
   2. Petar Svačić/Snačić

      Nota:

      • -Kralj Hrvatske i Dalmacije -1097.g poginuo u boju na planini Gvozd ( Petrovoj gori)                 - pokušavao zaustaviti Kolmana
      1. Ugarski kraljevi: Kraljevi Ugarske, Hrvatske i dalmacije

         Nota:

         • 12.st
7. Mletačka vladavina Dalmacijom

   Nota:

   • - Dužd Petar II. Orselo - 1000.g osvojio skoro sve Dalmatinske gradove                          - Dalmatinski gradovi samo formalno pod vlašću bizanta - dalmatinski gradovi oslanjaju na zaleđe vezano uz trgovinu               = Konkurencija Mletačkoj rep. Veči utjecaj Mlečana = rodbinska povezanost                  - Hicela, duždeva kći, udala se za Stjepana, sina svrgnutog kralja Svetoslava Hrvatski narod postao dio ondašnjeg zapadnoeuropskog civilizacijskog kruga
8. 80.-89.str

Nota:

• Nositelj kulturnog djelovanja = kršćansko svečenstvo                       - živa građevinska djelatnost                      -mediteranski tip zapadnoeuropske kulture prvi učitelji i kulturni saveznici - benediktinci i Franjevci  Savez s bizantom - nužan zbog otoka

1. Predromanika

   Nota:

   • 9.st - razvoj predromanike                 - početke ima u antičkom nasljeđu Pleter = ukras u obliku pletenice sastavljen od nekoliko traka                       -preko franačkog utjecaja velika zaposlenost starohrvatskih kipara i klesara zidovi crkava = freske
   1. Arhitektura

      Nota:

      • najviše u arhitektura (predromanika ističe)                                 - crkve okruglog, pravokutnog, križnog tlocrta                                - Sv. Donat, Sv. Križ, Sv. Mihovil, Sv. Petar -crkve građene po određenim astronomskim načelima           (Sv. Križ = na pročelje pada prva zraka sunca zimskog solsticija)
2. Obrt

   Nota:

   • zapadnoeuropski, posebno franački, utjecaji tijekom 9.st ostavio je veliki trag u hrvatskoj materijalnojkulturi
3. Počeci hrvatske glazbe
   1. Crkvena glazba

      Nota:

      • Hrvatski redovnici dali doprinos                    - stvarali koralne misne napjeve 1075.g prvi notni zapis (neuma) - NIJE SAČUVAN 1081. osorski exultet (neuma pomogao prijepisu) 1096.g zadarski exultet - Evanđelistar opatice Vekenege
4. Tropismenost i trojezičnost

   Nota:

   • Hrvatsko područje = tri pisma                - tri jezika: Latinski, staroslavenski, starohrvatski
   1. Latinica

      Nota:

      • latinsku pismenost, latinski jezik = franački misionari i  benediktinci
   2. Glagoljica

      Nota:

      • 885. progon Metodovih učenika iz Moskve, dolaze na naše prostore               - služenje mise na staroslavenskom jeziku
      1. obla

         Nota:

         • rana
      2. Uglata
   3. Bosančica

      Nota:

      • 11. , 12. st - iz Makedonije na zapad prema Bosni - male promjene Ćirilica - stari oblik Bosančica / Hrvatska ćirilica = novi oblik