07 Irune ekosistemak

Nota:

• Leku bat. Bertan izaki bizidunak eta osagai bizigabeak bizi dira. Ekosistemak oso handiak izan daitezke.

Nota:

• Bi osagai daude: osagai biziduna eta bizigabea

1. Osagai bizigabea

   Nota:

   • Ingurune fisikoa da (ura, haizea..)
2. Osagai biziduna

   Nota:

   • Ekosisteman bizi diren organismo guztiek dira. Multzokatu daitezke : populazioa,komunitatea eta espezietan.
   1. Populazioa

      Nota:

      • Ekosisteman bizi diren espezie bereko multzoak dira.
   2. Espeziea

      Nota:

      •  Ezaugarri berak dituen animaliak eta  elkarren artean ugal daitezkeen izaki biziduen multzoa.
   3. Komunitatea

      Nota:

      • Ekosistema bateko populazio guztien multzoa da.

1. Organismoen arteko harremanak
   1. Espezie bereko organismoen artean

      Nota:

      • Lankidetza harremanak izaten dira.  Familietan edo elkarketa gregarioetan elkartzen dira.
   2. Espezie desberdinetako organismoen artean
      1. Harraparitzan

         Nota:

         • Espezie batek etekina eta besteak kaltea. (tigrea eta untzia...)
      2. Mutualismo

         Nota:

         • Onurak lortzen dituzte biek. (landarea eta erlea..)
      3. Parasitismo

         Nota:

         • Beste baten kontura bizi da. (zorriak)
      4. Komentsalismo

         Nota:

         • Batek onura eta besteari berdin dio. ( marrazoa eta remorak)
2. Elikadura harremanak

   Nota:

   • Elikagai lortzeko harremanak dira.
   1. Deskonposatzaileak

      Nota:

      • Hondakinak jaten dituzte.
   2. Ekoizleak

      Nota:

      • Autotrofoak dira.
   3. Kontsumitzaileak

      Nota:

      • Beste organismo batzuk jaten dituzte. Lehen mailakoak belarjaleak dira eta bigarren eta hirugarren mailakoak haragijaleak.

1. Ekosistema artifizialak

   Nota:

   • Gizakiok parte hartu dugu
   1. Soroak

      Nota:

      • Gizakiak ingurune fisikoa eta elementu bizidunak aldatzen ditu.
   2. Hiriak

      Nota:

      • Gizakia da espezie nagusia. Eraikuntzek osatzen dute.
2. Ekosistema naturalak

   Nota:

   • Gizakiok ez dugu parte hartu.
   1. Itsasertza

      Nota:

      • Ekosistema lehortarren eta urtarren artekoa da.
   2. Putzuak

      Nota:

      • Ur gezako metaketa txikiak dira
   3. Basoak

      Nota:

      •  Zuhaitzak dira nagusi. Zuhaitzak desberdinak dira klimaren arabera.
   4. Belardiak

      Nota:

      • Belar landareak dira nagusi.

Nota:

• Giza jarduera batzuek Arrisku handiak eragiten dituzte ekosistemetan

1. Baso soiltzea

   Nota:

   • Mozketen eta suteen bitartez
2. Espezie inbaditzaileak

   Nota:

   • Han bizi dire espezeentzat oso txarra izan daiteke.
3. Obra publikoak

   Nota:

   • Ekosistemak aldatzen dituzte.
4. Kutsadura

   Nota:

   • Industran eta nekazaritzan erabilitako produktuek ekosistemak eraldatzen dituzte.

Nota:

• Bi mota daude lehortarrak eta urtarra.

1. Urtarra

   Nota:

   • BIzia uretan garatzen da. Bai ur gezakoak bai gazikoak.
2. Lehortarra

   Nota:

   • Bizia lehorrean garatzen da..
   1. Baso epelak

      Nota:

      • Tenperatura eta hezetasuna asko aldatzen dira.
   2. Ohiana

      Nota:

      • Bero eta euria urte osoan.
   3. Sabana

      Nota:

      • Belarrak daude eta zuhaitz gutxi
   4. Poloa

      Nota:

      • Tenperaturak oso baxuak dira.
   5. Basamortua

      Nota:

      • Tenperatura altuak egunez eta baxuak gauez

1. Parke nazional edo naturala
2. Espezieak babesten dira
3. paisaia berrezkuratu
4. Baso berritu