EDEBİYAT DENEME 1O

• Hüsâm Kâtib tarafından edebî bir gaye güdülmeden geniş halk kitleleri için Altın Ordu’da 770/1368-1369 yılında mesnevi nazım şekli ile yazılmış dinî-lirik bir hikâyedir.
• Nazım şekli, vezni ve muhtevası bakımından Attar’ın aynı isimli eserinden tercümedir.
• Fakat İsa Peygamber ile Kesikbaş hikâyesini anlatan bu eser, cennet ve cehennem konularının daha ayrıntılı olarak ele alınması ile asıl metinden ayrılmaktadır.
• Altın Ordu’daki Müslüman Türkler tarafından çok rağbet gören bu eser, 995/1548 yılında Kırım Hanı Sahib Giray bin Hacı Giray’ın emri ile Harezm-Altın Ordu Türkçesinden Anadolu Türkçesine çevrilmiştir.
Yukarıda bahsedilen eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sirâcü’l-Kulûb
B) Cevâhirü’l-Esdâf
C) Hilyetü’l-Lisân ve Hulbetü’l-Beyân
D) Altın Ordu Yarlık ve Bitikleri
E) Dâsitân-ı Cumcuma

• 713 (1313) tarihinde Harezm’de Şeyh Şerif Hoca adlı bir müellif tarafından yazılmıştır.
• Kitabı bilim dünyasına A. Zeki Velidi Togan tanıtmıştır.
• Bilinen tek nüshası Bursa Orhan Kütüphanesi’ndedir.
• İslam’ı yeni öğrenenlere yardımcı olma amacıyla yazılmış yaklaşık 900 beyitlik bir risaledir.
• Bu eser üzerinde en çok çalışma yapan Recep Toparlı’dır.
Yukarıda sözü edilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

Nasireddin b. Burhaneddin er-Rabguzi tarafından, Çağatay hanlarından Nasireddin Tok Buga adına yazılmıştır.
• 710 (1310)’da Farsçadan yapılmış bir tercümedir.
• 10 nüshası vardır.
• Harezm Türkçesiyle yazılmış ilk eserdir.
Yukarıda sözü edilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

• İbni Mühennâ tarafından, tahminen 14. yüzyılda yazılmış Arapça-Türkçe-Moğolca bir sözlüktür.
• Yazıldığı yer de belli değildir.
• Beş Avrupa yazmasına dayanarak eseri 1900 yılında ilk defa neşreden P. M. Melioranskiy eserin Türkçe bölümünün Azerbaycan dili olduğu iddiasında bulunmuştur.
Harezm Dönemi eserleri arasında değerlendirilen bu eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sirâcü’l-Kulûb
B) Cevâhirü’l-Esdâf
C) Hilyetü’l-Lisân ve Hulbetü’l-Beyân
D) Altın Ordu Yarlık ve Bitikleri
E) Dâsitân-ı Cumcuma

• Bursa Orhan Kütüphanesinde, Mu’inü’l-Mürîd’in bulunduğu mecmuanın sahife kenarlarına yazılmış altı kıtalık bir metindir.
• Dörtlüklerle yazılmış tasavvufî, didaktik bir parçadır.
Harezm Dönemi eserleri arasında değerlendirilen bu eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sirâcü’l-Kulûb
B) Cevâhirü’l-Esdâf
C) Hilyetü’l-Lisân ve Hulbetü’l-Beyân
D) Altın Ordu Yarlık ve Bitikleri
E) Dâsitân-ı Cumcuma

• Mahmut b. Ömer ez-Zemahşerî tarafından 1227-1244 yılları arasında yazılmış bir sözlüktür.
• Sultan Atsız’a ithaf edilen eser, “Divânü Lügâti’t-Türk” ten sonra Türk dilinin söz varlığını gösteren en önemli eser sayılabilir.
• Eserin Türkçe bölümü ilk defa bütünü ile Nuri Yüce tarafından incelenmiştir.
Yukarıda sözü edilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

Aşağıdaki ifadelerin hangisinde düzlük-yuvarlaklık uyumuna aykırı sözcük yoktur?
A. Türük bodun yok bolmazun bolcun tiyin
B. Türük bodun illedük ilin ıçgınu ıdmış
C. Bodunı kop kelti yükünti
D. Beglik urı oglin kul
E. Çığan bodunug bay kıltım az bodunug üküş kıltım

Harezm Türkçesiyle yazılmış olan ilk eser aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

• 754 (1353)’te Harizmî tarafından yazılmıştır.
• 11 mektuptan oluşan Türkçe bir mesnevidir.
• İki nüshası vardır: Biri Uygur, diğeri Arap harfle yazılmıştır.
• “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmıştır.
• Janos Eckman, Nuri Yüce, Aysu Ata, Gülden Sağol üzerinde çalışmıştır.
Yukarıda sözü edilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

• Harezm Türkçesinin en önemli ve kapsamlı eserlerinden biridir.
• Kerderli Ali oğlu Mahmut tarafından yazılmıştır.
• Altınordu’nun başkenti Saray’da, 1358 yılından önce istinsah edilmiştir.
• İki önemli nüshası vardır: Yeni cami ve Yalta (Kırım).
• Dört bölümden oluşan ve dini bilgiler veren bir eserdir.
Yukarıda bahsedilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mu’inü’l-Mürîd
B) Muhabbetnâme
C) Mukaddimetü’l-Edeb
D) Nehcü’l-Ferâdîs
E) Kısasu’l-Enbiyâ

Karahanlı yazı geleneğine genel olarak bağlı kalan, gittikçe Kıpçak-Oğuz-Karluk lehçe ve ağızlarından da ses ve yapı özellikleri alarak kendine has yeni bir yazı dili hüviyeti kazanan dil aşağıdakilerden hangisidir?
A) Göktürk
B) Uygur
C) Çağatay
D) Eski Anadolu Türkçesi
E) Harezm

Dinî içerikli bir eserdir.
• İki nüshası vardır: Bir Uygur, diğeri Arap harflidir.
• Gerek dil ve üslup gerekse işlediği konu açısından Nehcü'l Feradis’e benzeyen anonim bir eserdir.
Yukarıda sözü edilen Harezm Dönemi eseri aşağıdakilerden hangisidir?

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi isimden isim yapma ekiyle oluşturulmuştur?
A. Ataç
B. Tug
C. Yaşa-
D. Yakı
E. Tok

İlk parçası 1957’de, ikinci ve üçüncü parçaları 1970’te bulunan Taryat bengü taşını ilk defa tanıtan Moğol bilgini aşağıdakilerden hangisidir?
A. F. Klementz
B. Sergey G. Klyaştornıy
C. W. Radloff
D. M. Şinehüü
E. M. Yadrintsev

Türk edebiyatının sanatkârane üslupla yazılmış ilk eseri aşağıdakilerden hangisidir?
A. Bilge Kağan Abidesi
B. Tonyukuk Abidesi
C. Köl Tigin Abidesi
D. Oğuz Kağan Destanı
E. Dede Korkut Hikâyeleri

N. M. Yadrintsev, 1889 yılında birinci ve ikinci olarak hangi yazıtları bulmuştur?
A. Bilge Kağan-Tonyukuk
B. Tonyukuk- Köl Tigin
C. Köl-Tigin- Tonyukuk
D. Köl-Tigin-Bilge Kağan
E. Hoytu-Tamir-Köl Tigin

Kağanın anlaşılmaz bir şekilde Budizm’e meyletmesi ülkenin durumunu değiştirdi. Ülkesinin Çin gibi bayındır olacağı düşüncesiyle bir Budist Pagodası yaptırttı ve Nirvana Sutra gibi adı geçen dinin kutsal kitaplarını Türkçeye çevirttirdi. Bu Göktürk kağanı aşağıdakilerden hangisidir?
A. İl Kağan
B. Taspar (Ta-po) Kağan
C. Tulan Kağan
D. Kimin Kağan
E. Çulo Kağan

Çin kaynaklarında “Gudulu” adını verdikleri İkinci Göktürk Devletinin kurucusu olan kağan aşağıdakilerden hangisidir?
A. Bilge Kağan
B. Bumın Kağan
C. İşbara Kağan
D. İlteriş Kutlug Kağan
E. Mukan Kağan

Bayın-Çokta bölgesinde ve Köl Tigin ile Bilge Kağan abidelerinin 360 km. doğusunda bulunan Tonyukuk Bengü Taşı’nı 1897’de kim keşfetmiş ve ilk neşreden kimdir?
A. F. Klementz-Yadrintsev
B. W. L. Thomsen- Axel O. Heikel
C. W. Radloff- F. Klementz
D. F. Klementz- Radloff
E. M. Yadrintsev- W. L. Thomsen

I. Sir Gerard Clauson
II. Gerhard Doerfer
III. Heikki Paasonen
IV. A. M. Şerbak
V. Emil Nestor Setala
Yukarıdaki bilginlerden hangisi veya hangileri Altay dilleri teorisine şiddetle karşı çıkmıştır?
A. I-II-III
B. III-V
C. V
D. IV
E. I-II-IV

Birinci Köktürk Kağanlığı döneminde Köktürklerden kalan en eski yazıtın adı ve yazıldığı dil aşağıdakilerden hangisinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir?
A. Çoyr Yazıtı-Türkçe
B. Çoyr Yazıtı-Sogdça
C. Bugut Yazıtı-Sogdça
D. Bugut Yazıtı-Türkçe
E. Költigin Yazıtı-Türkçe

• 1838’de Ural- Altay dillerini, Hint- Avrupa dillerinden ayıran özellikleri 14 madde halinde tespit etti.
• Eserinde “Çud halkları” terimini kullandı.
Bu Estonyalı bilgin aşağıdakilerden hangisidir?
A. G. J. Ramstedt
B. W. Schott
C. M. Castren
D. N. Poppe
E. F. Wiedeman

• Tunguz söz varlığının Moğolca ve Türkçeden çok farklı olduğunu ve temel kelimelerin Türkçe, Moğolca ve Tunguzcada birbirini tutmadığını belirterek teoriye itiraz eder.
• Moğolca ile Türkçede ortak olan kelimelerin Türkçeden Moğolcaya giren alıntılar olduğunu ileri sürerek bu kelimelerdeki ses değişmelerinin listesini verir ve daha sonra alıntıları tematik bir gruplandırmaya tabi tutar.
• Onun diğer bir yazısı, temel kelimelerin aynı olmaması hakkındadır.
Altay dilleri teorisini şiddetle ret eden bu kişi kimdir?
A. Ahmet Temir
B. Sir Gerard Clauson
C. Gustaf John Ramstedt
D. Pentti Aalto
E. Matias Castren

Aşağıdakilerden hangisi Altay Dilleri arasında yer almaz?
A. Mançu-Tunguzca
B. Japonca
C. Macarca
D. Moğolca
E. Türkçe

Japoncanın Altay dili olarak işlenmesinde iki önemli isim vardır. Bu isimler aşağıdakilerden hangisidir?
A. Samuel E. Martin ve Roy Andrew Miller.
B. Castren ve Ramstedt
C. P. Aalto ve N. Poppe
D. W. Schott ve Roy Andrew Miller
E. Samuel E. Martin ve M. Castren

Çuvaşçanın Türk lehçelerinden biri olduğunu ortaya koyan Alman bilgini kimdir?
A. G. J. Ramstedt
B. W. Schott
C. M. Castren
D. N. Poppe
E. P. Aalto

“Begli bodunlı” ifadesinde +lı… +lı ekinin işlevi aşağıdakilerden hangisidir?
A. İsimden sıfat yapma
B. Fiilden isim yapma
C. İsimden fiil yapma
D. Aynı yapı ve görevde iki sözcüğü bağlama
E. Aynı yapıda iki fiilin art arda kullanımını sağlama

“Altay dilleri” terimi onunla bilim dünyasına yerleşti, fakat bu terimi o, bugünkü Ural-Altay dilleri anlamında kullanıyordu. O, bu çalışmasıyla Ural- Altay teorisinin esas kurucusu sayılmıştır. 1862’de yayımlanan “Kleinere Schriften” adlı eserinde Ural- Altay dilleri ile ilgili görüşlerini ortaya koymuştur ve Ural- Altay dillerini “Altay” terimi altında beşe ayırmıştır:
1. Fin- Ugor
2. Samoyed
3. Türk- Tatar
4. Moğol
5. Tunguzca ve şiveleri
Yukarıda bahsedilen bilgin aşağıdakilerden hangisidir?
A. G. J. Ramstedt
B. W. Schott
C. M. Castren
D. N. Poppe
E. P. Aalto

Fin, Türk, Moğol ve Tunguz dillerinde zamirlerin ve şahıs eklerinin benzerliğini gösteren Fin bilgini kimdir?
A. G. J. Ramstedt
B. W. Schott
C. M. Castren
D. N. Poppe
E. P. Aalto

Altay dilleri teorisinin gerçek kurucusudur. Türkçe- Moğolca arasındaki ses denklikleri çalışmaları 1903’te onunla başlar. Ortaya koyduğu Türkçe “z” Moğolca “r”, Türkçe “ş” Moğolca “l” denkliklerinden sonra Macar Zoltan Gombocz de bazı ses denklikleri bulur.
Yukarıda bahsedilen bilgin aşağıdakilerden hangisidir?
A. G. J. Ramstedt
B. W. Schott
C. M. Castren
D. N. Poppe
E. P. Aalto

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi Köktürkçe çokluk eki almamıştır?
A. Yılpağut
B. Eren
C. Taygun
D. Ögler
E. Yılkı

Orhun Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki ünsüzlerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Türkiye Türkçesinde söz başındaki /d/ ve /g/ Orhun Türkçesinde /t/ ve /k/ye dönüşür.
B. Orhun Türkçesinde söz içi ve sonundaki /d/, Türkiye Türkçesinde /y/dir.
C. Orhun Türkçesinde söz başındaki /b/, söz içinde genizsil /n, ŋ/ ünsüzünün bulunması durumunda /v/ye dönüşür.
D. Orhun Türkçesindeki söz içi ve sonu /b/ sesi, Türkiye Türkçesinde /v/dir.
E. Orhun Türkçesinde birden fazla heceli sözlerin sonunda ve söz içinde hecelerin başındaki /g/, Türkiye Türkçesinde düşmüştür.

Aşağıdaki sözcüklerden hangisi fiilden isim yapma ekiyle oluşturulmuştur?
A. Kadaş
B. Yana
C. Kızıl
D. Beglik
E. Igaç

Orhun Türkçesindeki “tod-“ fiilinin Türkiye Türkçesinde yaşamakta olan biçimi, aşağıdakilerden hangisidir?
A. Doy-
B. Toz-
C. Tut-
D. Duy-
E. Tok-

Orhun Türkçesinde hangi ünsüzler arasında nöbetleşme vardır?
A. K-g
B. Ç-c
C. B-v
D. D-g
E. Ç-ş

Aşağıdakilerden hangisi türemiş sözcüktür?
A. Yıl “yıl, sene”
B. Yagı “düşman”
C. Yok “yok”
D. Sıgıt “ağıt, ağlama”
E. Bar “var”

Türkiye Türkçesindeki “ölü” sözcüğünün Orhun Türkçesindeki karşılığı, aşağıdakilerden hangisidir?
A. Öli
B. Ölek
C. Ölük
D. Öleg
E. Ölüg

Orhun alfabesi için ile ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Orhun alfabesi, Türkçenin yazımı için Türkler tarafından kullanılmış, bugüne kadar bilinen ilk alfabedir.
B. Orhun Irmağı kenarında bulunduğu için Orhun yazıtları olarak bilinen, Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında 38 harf kullanılmıştır.
C. Köktürk alfabesinde ünlüler için 4 harf vardır: a ile e, ı ile i, o ile u ve ö ile ü ünlüleri yazıdan ayırt edilemez.
D. Ünlülerin yazımındaki yetersizlik, alfabedeki 10 ünsüz çiftinin bulunması ve böylece kalın ve ince ünlülerle kullanılan ünsüz işaretlerinin farklı olmasıyla giderilmiştir.
E. V. L. Thomsen, alfabenin kökenini Sogd yazının “kurviz” denilen işlek el yazısı türüne bağlamıştır.

Türk dilinin dönemlendirilmesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. Altay dil birliğini kabul edenlerce Türk dilinin ilk dönemi Ana Altaycadır.
B. Altay dil birliğini kabul etmeyenlerce Türk dilinin ilk dönemi olarak Ana Türkçe gösterilir.
C. Ön Türkçe dönemi Çuvaşça dâhil bütün Türk dillerinin ata dönemidir.
D. Türk dilinin yazılı ürünlerini vermeye başladığı dönem Eski Türkçedir.
E. Eski Türkçe döneminde Orhun, Uygur ve Karahanlı Türkçeleri vardır.

Ahmet Caferoğlu, yapmış olduğu çalışmada “Müşterek Orta Asya Türkçesi” ile aşağıdakilerden hangisini kastetmiştir?
A. Orhun Türkçesi, Uygurca, Karahanlı Türkçesi
B. Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Çağatay Türkçesi
C. Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi
D. Eski Oğuz Türkçesi, Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesi
E. Harezm Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Osmanlı Türkçesi

Orta Türkçe dönemiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A. XIII. yy.dan itibaren Moğol istilası ile Türk dünyasının farklı yer ve zamanlarında ortaya çıkan Türk yazı dillerinin ve dil gruplarının oluştuğu devre kadar devam eder.
B. Orta Türkçe döneminde Türk dünyasının doğu ve batı kollarında oluşmuş yazı dilleri devam eder.
C. Doğuda Uygurca ve Karahanlı Türkçeleri ile batıda Eski Oğuz ve Osmanlıca Türkçesi vardır.
D. Doğuda Harezm ve Çağatay Türkçesi, batıda Eski Oğuz ve Osmanlı Türkçesi vardır.
E. Türk dilinin ilk dönemlendirme çalışmalarında Orta Türkçe dönemi X. yy.dan başlatılmıştır.

W. Schott bulmuş olduğu r=z denkliği hangi diller arasındadır?
A. Çuvaşça-Türkçe
B. Korece-Japonca
C. Türkçe-Çuvaşça
D. Moğolca-Çuvaşça
E. Japonca-Türkçe

Aşağıdakilerden hangileri Maniheist Türklerin kullandığı iki temel alfabedir?
A. Soğd-Brahmi
B. Mani (Manihey)-Uygur
C. Uygur-Tibet
D. Tibet-Mani (Manihey)
E. Uygur-Köktürk

Orta Türkçe terimini Karahanlı Türkçesi için ilk defa kullanan şahsiyet aşağıdakilerden hangisidir?
A. Ahmet Caferoğlu
B. K. Gronbech
C. A. Von Gabain
D. Marcel Erdal
E. Carl Brockelmann