Euskalkien jatorriaz eta bilakaeraz 1

Ohienartek, lehen euskalkien aukezpena XVII.mendean
1. Lau euskalki: Akitaniarrena, Baskoiena, Barduliarrena eta autrigoiena.
´Leinuak euskalkiak´beste bat gehitu, XX. mendean: Elizbarrutiak
1. RIEV aldizkarian, elizbarrutien mugak antzinako leinuekin bat zetozela esan zuen eta oraingokoek haren lekuko direla.
  1. Caro Barojak bitan jaso ikuspegi hori: Los pueblos del norte eta Materiales para una reconstrucción de la lengua vasca en su relación con la latina.
    1. Erabat nagusitu, euskalkiak antzinakoak zirela uste era muhar aspaldiko leinuekin eta elizbarrutiekin bat zetozela.
      1. Azkenaldian, gainbehera egin du ikuspegi hau.
Oiartzun-Hondarribia-Irunalderdia sarri apitzen dira, baina kontraesan bat dago.
1. ´Leinuak-elizbarrutiak-euskalkiak´ mendebaldean du euskarririk sendoena.
2. Kontraesan larriagoar esaterako Bonapartek lau euskalki bereizi zituen iparraldean.
  1. Azkenean, leinuen eta elizbarrutien arteko loturarik ez dagoela erakutsi zuen Elena Barrena.
Hizkuntzaren lekukotasuna: Mitxelenek ´lengua común y dialectos vascos´bertan, euskalkiak uste den baino berriagoak zirela esan zuen.
1. Bi arrazoi eman.
  1. Berdintasun handia euskalkien artean, eta hori ezinbestekoa euskalkiak antzinakoak balira.
  2. Berrikuntza ugari euskalki guztietan, ere ezinezkoa zela euskalkiak aspalditiki zatituta egon balira.
2. Berrikuntzak zenbat eta ugarikoak eta zenbat eta larriagoak, orduan eta antzinagokoak izan daitezke dialektoak.
  1. Berrikuntzak gutxi eta txikiak, dialektoak berri samarrak diren seinale garbia.
Noiz eta zergatik zatitu ziren euskalkiak: Erdi Aroan barrena sortu zirela, ziurrenera, oraingo herrialdeak sortu, aldi berean.
1. Eten esanguratsu bi daude, XVI. mendean
  1. Batak, Araba, Bizkaia eta Gipuzkokoa euskara Nafarrotik eta Iparraldekotik bereizten du.
  2. Bestea, Iparraldekoa Hegoaldekotik.
2. XVIII. mendeaaren bigarren erdialdean euskara gipurtza literaturan. xix.mendean bizkaitarra eta zuberotarra. XX.mendean nafar-lapurtarrak bere heldutasuna lortu. XIX.mendean Bonaparteren eta haren lankideen eragina. 1960an, euskalkiak batasun bidean agertu, aldi berean Iparraldekoa eta Hegoaldeko euskarak.
Gune berritzaileak Elena Barrena historialaria izan da, Pedro irizarra mapa linguistikoetan oinarrituta.
1. Gorbeian, Aralarren eta Nafarroako Iparraldean. Gazteiz, Lapurdi, Erronkari, Zaraitzu, Aezkoa, Tolosa, Villabona, Adoain, Hernani, Donosti, Araitz Basaburua, Larraun eta Imotz Ibarrak. Deba ibarreko hegoaldera, Bortziriak eta Sakana. Mungialdea, Busturialdea, Txorierri eta Arratia.Bilbao...etb
  1. Erdi Aroan hasi eta ez da eten XXI.mendea bitartean. 5 euskalki azaltzen dira: a) Mendebaldekoa, Bizkaian, Deba ibarrean eta Arabakp Aramaion bizirik iraunkoa. b9 Erdialdekoa, Gipuzkoa gehientean hitzegiten dena eta Nafarroakoa, AraitZ, Larraun, Basaburua eta Imotz ibarretan zabalduz doana. c) Nafarra d) Nafar-Lapurtera, herrialde bi horietan ez ezik, Zuberoako ipae-mendebaldean eta Nafarroako Luzaidena. e) Zuberotarra, Biarnokoa den eskiulan.

Next up

Euskalkien jatorriaz eta bilakaeraz 1

Description

Resource summary

Similar

	Created by n.quintelago2780 almost 10 years ago