Zer da ugalketa funtzioa ? Ugalketa izaki
bizidunek euren antzekoak edo
berdin-berdinak diren beste izaki
sortzeko duten gaitasuna
UGALTZE APARATUAK
Ugalketa funtzioari esker, gizakiok gure antzeko ondoregoak sortzen ditugu. Ugaltze
aparatuak betetzen du funtzio hori, eta beste aparatuak ez bezala, desberdina da gizonen eta
emakumeengan, bai organoei dagokionez, baita kokapenari dagokionez ere.
Ugaltze aparatu femeninoa: Hainbat organoz
osatuta dago, eta gehienak gorputz barruan daude,
hala nola, alua, bagina, Falopioren tronpak,
umetokia eta obulutegiak.
Ugalketa aparatu maskulinoa: kanpoko eta barneko organoez
osatuta dago. Kanpokoak barrabilak eta zakila dira; eta barnekoak,
berriz, hodi deferenteak, semen besikulak eta uretra.
HELTZE SEXUALA
Zer da heltze sexuala ? Emakume eta gizon
helduaren artean, aise nabarmentzen dira
desberdintasun fisikoak. Ezaugarri horiek
sexu karaktereak dira, eta lehen mailakoak
edo bigarren mailakoak izan daitezke
Lehen mailako sexu karaktereak ugaltze aparatu
femeninoa eta ugaltze aparatu maskulinoa dira,
eta jaiotzetik erabat garatuta dauzkagu.
Bigarren mailako sexu karaktereak gizonen eta
emakumeen gorputzak bereizten dituzten kanpo
ezaugarriak dira, eta ez daude ugaltze aparatuaren
barruan. Kraktere horiek pubertaroa deritzon
nerabezako aldian garatzen dira, 12 eta 15 urte
bitartean, hain zuzen ere. Dena den, garapen fase
hori aldatu egiten da pertsona batetik bestera.
Bigarren mailako sexu karaktereak
Emakumea
Bularrak hzaten zaizkio
Aldakak zabaltzen zaizkio
Gantza pilazten zaio aldaketran
eta izterretan
Pubertaroaren zehar, sexu zelulak sortzen eta hazten dira: obuluak emakumeengan eta espermatozoideak gizonengan
OBULUAK
Obuluak biribilak eta ezin dira beren kasa mugitu.
Aldiro, obulu bakar bat sor daiteke;
ezpermatozoideak, berriz, milaka jaiotzen dira.
ESPERMATOZOIDEAK
Espermatozoideak hiru atal
dituzte: burua ( nukleoa
dagoen lekua ), lepoa eta
flageloa; azken horrek
obuluak atzematzeko
mugiarazten laguntzen dio
Gizona
Ilea ateratzen zaio aurpegian
eta toraxean
Muskulatura garzten zaio eta
sorbaldak zabaltzen zaizkio
Ahotsa baxuagotzen zaio
Emakume eta gizona
Ilea hazten zaie besapeetan eta
pubisean
Sexu organoen neurria handitzen zaie
UGALKETA PROZESUA
Ugalketa prozesua ugastun guztien gisa, gizakiok
ugalketa sexuala dugu, hau da, izaki berri bat
sortzeko, bi pertsonek hartu behar dute parte,
aitak eta amak. Ugalketa prozesuaren barruan,
elkarren segidako hiru fase bereiz daitezke:
ernalketa, haurdunaldia eta erditzea
ERNALKETA
Ernalketa sexu zelula maskulino bat (
espermatozoidea ) eta sexu zelula femenino bat (
obulua) batzea da. Falopioren tronpetan gertazten da
eta, elkartzean, zigoto izeneko zelula bakar bat
eratzen da. Zigotoa haziz joan ahala, umeki bihurtuko
da eta umetokian geratuko da.
HAURDUNALDIA
Haurdunaldia ( edo ernaldia) ernalketa gertatzen denetik izaki berria jaiotzen denerako aldia da.
Bederatzi hilabete irauten du, gutxi gorabehera. Hirugarren hiletik aurrera, umekiari fetu deritzo
eta oso askar hazten da amaren sabelean. Haurdunaldian, fetuak amarengandik artzen du
oxigenoa; eta karenaren bitartez, elikagaia zilbor hesteak, zilborretik ateratzen den hodiak, lotzen
ditu fetua eta karena. Umetoki barnean, zaku amniotikoan dago fetu. Poltsa horrek likido
amniotikoa du eta haurra hazten den bitartean babesteko balio du.
Erditzea:haurrak umetokia uzten duen unea da.Hiru etapan banatzen da:
Dilatazioa: umetokiaren irteera zabaldu egiten da haurra errazago atera
dadin.Horrez gain, umetokiaren hormeen muskuluak uzkurtu egiten dira
erritmikoki eta zaku amniotikoa hautsi egiten da. Kanporatzea: umetokiaren
uzkurduren laguntzaz, fetua baginatik kanporatzen da.Jaiotza: karena eta
zakua amniotikoairteten dira eta erditzea amaizten da.