อริยสัจ 4_1

Annotations:

• ความจริงอันประเสริฐ ความจริงของพระอริยะ หรือความจริงที่ทำให้ผู้เข้าถึงกลายเป็นอริยะ มีอยู่สี่ประการ

1. ทุกข์

   Annotations:

   • สภาพที่ทนได้ยาก ภาวะที่ทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ สภาพที่บีบคั้น ได้แก่ ชาติ (การเกิด) ชรา (การแก่ การเก่า) มรณะ (การตาย การสลายไป การสูญสิ้น) การประสบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก การปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่สมหวังในสิ่งนั้น กล่าวโดยย่อ ทุกข์ก็คืออุปาทานขันธ์ หรือขันธ์ 5
   1. ชาติ
   2. ชรา
   3. มรณะ
   4. โสกะ
   5. ปริเทวะ
   6. ทุกข์กาย
   7. โทมนัส
   8. อุปายาส
   9. ความประจวบกับสิ่งไม่เป็นที่รัก
   10. ความพลัดพรากจากสิ่งที่รัก
   11. ปรารถนาสิ่งใดไม่ได้สิ่งนั้น
2. สมุทัย

   Annotations:

   • สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ ได้แก่ ตัณหา 3 คือ กามตัณหา-ความทะยานอยากในกาม ความอยากได้ทางกามารมณ์, ภวตัณหา-ความทะยานอยากในภพ ความอยากเป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วยภวทิฏฐิหรือสัสสตทิฏฐิ และ วิภวตัณหา-ความทะยานอยากในความปราศจากภพ ความอยากไม่เป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วยวิภวทิฏฐิหรืออุจเฉททิฏฐิ
   1. กามตัณหา

      Annotations:

      • กามตัณหา (อ่านว่า กามะ-, กามมะ-) แปลว่า ความอยากในกาม ความเยื่อใยในกาม ฯลฯ โดยทั่วไปหมายถึงความอยากในกามคุณ 5 คือ รูป เสียง กลิ่น รสและโผฏฐัพพะ ใจความสูงสุดของกามตัณหา หมายถึงความยินดี ความติดใจ ความพอใจในกามภพอันเป็นที่เกิดของผู้ยังเกี่ยวข้องด้วยกามซึ่งพร้อมมูลด้วยกามได้แก่โลกมนุษย์และเทวโลก
   2. ภวตัณหา
   3. ภวตัณหา
3. นิโรธ

   Annotations:

   • ความดับทุกข์ ได้แก่ ดับสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ กล่าวคือ ดับตัณหาทั้ง 3 ได้อย่างสิ้นเชิง
   1. ปทาน - การละกิเลส
   2. วิมุตติ - การหลุดพ้น
   3. วิเวก - ความสงัด
   4. วิราคะ - ความคลายกำหนัด
   5. โวสสัคคะ - ความสละ
4. มรรค

   Annotations:

   • แนวปฏิบัติที่นำไปสู่หรือนำไปถึงความดับทุกข์ ได้แก่ มรรคอันมีองค์ประกอบอยู่แปดประการ คือ 1. สัมมาทิฏฐิ-ความเห็นชอบ 2. สัมมาสังกัปปะ-ความดำริชอบ 3. สัมมาวาจา-เจรจาชอบ 4. สัมมากัมมันตะ-ทำการงานชอบ 5. สัมมาอาชีวะ-เลี้ยงชีพชอบ 6. สัมมาวายามะ-พยายามชอบ 7. สัมมาสติ-ระลึกชอบ และ 8. สัมมาสมาธิ-ตั้งใจชอบ ซึ่งรวมเรียกอีกชื่อหนึ่งได้ว่า "มัชฌิมาปฏิปทา" หรือทางสายกลาง
   1. เห็นชอบ
   2. ดำริชอบ
   3. พูดชอบ
   4. กระทำชอบ
   5. อาชีพชอบ
   6. เพียรชอบ
   7. ระลึกชอบ
   8. ตั้งใจมั่นชอบ