11) Ahlak Gelişim Kuramları

Çocukta henüz ahlak olgusu yoktur.

Çocuk uyması gerektiği kuralların farkında değildir.

Çocuk uyması gerektiği kuralların farkındadır.

Çocukta ahlak olgusu başlar.

Çocuklar bu dönemde bir aradayken kuralsız oyunlar oynamaktadırlar.

Bu dönemdeki çocukların bazı kurallara uyuyormuş gibi gözükmesi aslında basit bir "taklittir"

Çocukta ahlak olgusu başlar.

Çocukta henüz ahlak olgusu yoktur.

Çocuk uyması gereken kuralların farkına varır.

Davranışın iyi ya da kötü olması davranışın altında yatan nedene bağlıdır.

Çocuk, kuralların çok büyük otorite tarafından konulduğunu ve asla değişmeyeceğini savunur.

Ahlaki yargılarda dışa bağımlıdır.

Kurallara uymayanın mutlaka cezalandırılması gerektiğini düşünür.

Neden / niyet önemsizdir. Kazayla "beş" tabak kırmış çocuk, yaramazlık yaparken "üç" tabak kırmış çocuktan daha suçlu bulunur.

İşlenen suçun önem derecesi, suç sonunda ortaya çıkan fiziki zararla açıklanır.

Davranışların temelinde ödüle ulaşmak veya cezadan kurtulmak yatar.

Davranışın iyi ya da kötü olması davranışın altında yatan nedene bağlıdır.

Anne ve baba mutlaka otorite olarak görülür.

Anne ve baba mutlaka otorite olarak görülmez.

Çocuklar bu dönemde kuralların insanlar tarafından oluşturulduğu ve gerektiğinde değiştirilebileceği bilincine varırlar.

Kendine özgü ahlaki değerler oluşturmaya başlar.

Neden / Niyet önemsizdir.

Olayın sonucundan önce neden/niyete bakılarak ahlaki yargı gerçekleştirilir.

Bireyler, bilişsel açıdan soyut işlem dönemindedirler.

Kendisine yardım ederken yanlışlıkla defterini yırtan kardeşine, kendisine yardım etme niyeti taşıdığı için kızmaması durumu bu döneme aittir.

Kurallar esnek değildir.

Dışa bağlı (heteronom) dönemde "başkası ve sonuç" önemlidir.

Özerk (otonom) dönemde "başkası ve sonuç" önemlidir.

Özerk (otonom) dönemde "bireyin iradesi ve niyet" önemlidir.

Dışa bağlı (heteronom) dönemde "bireyin iradesi ve niyet" önemlidir.

Dönemler ve evreler evrensel bir sırayla ortaya çıkar.

Birey, herhangi bir evrede takılıp kalabilir.

Kadınların ahlaki düzeyleri erkeklerin biraz gerisinde kalır.

Erkeklerin ahlaki düzeyleri kadınların biraz gerisinde kalır.

Erkeklerin çoğunluğu "kanun-düzen evresinde" kalır

Erkeklerin çoğunluğu "iyi çocuk evresinde" kalır

İnsanların çoğu "geleneksel dönemde" kalır. Az sayıda insan "gelenek sonrası döneme" ulaşabilir. Ve bunların daha da azı "Evrensel Ahlak Evresine" ulaşabilir.

Soyut düşünen herkes üst düzey ahlaka sahiptir.

Evreleme yapılırken kişi ne yaptığına bakılmaz, neden yaptığına bakılır

Davranışlar değil davranışların "gerekçileri" kişilerin ahlaki düzeyi hakkında ipuçları verir.

Benmerkezcidir. İhtiyaç sahibi tek kişinin kendisi olduğuna inanır.

Bireyin bir davranışı yapıp yapmama durumu otoritenin varlık-yokluk durumuna göre değişir.

Birey, yakalanmadığı yani ceza almadığı sürece davranışının doğru olduğunu düşünür.

Ceza ve kural koyanlar ortada yoksa kurallar çiğnenebilir.

Yüksek bir kâr elde edecekse küçük bir cezadan kaçınmaz

Kendine biçilen rollere göre davranır.

Empatik düşünce gelişir.

Bireyin kendi ihtiyaç ve isteklerinin karşılanması önemlidir.

Somut bireyci bir anlayış egemendir.

"Sen benim sırtımı kaşı ben de senin sırtını" düşüncesi hakimdir.

"Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez." düşüncesi hakimdir.

Manevi menfaatler için iş yapar

Maddi menfaatler için iş yapar

İşine geldiği gibi davranır. Karşılıklılık ve Kısas vardır.

Alacağı fayda alacağı cezadan büyükse davranışı gerçekleştirir. (Fayda > Ceza = Davranış Yapılır)

Otoriteye mutlak uyum söz konusudur.

"Eskiden olsa buralara moloz dökerdik ama artık cezalar çok arttırıldı, o yüzden molozları atık tesisine götürüyoruz." cümlesini kurabilirler.

Birey, kendine biçilen rollere göre davranır.

Biz olgusu vardır. Birey, kendi ihtiyaçlarını ilk kez ikinci plana atar.

Karar, grup kurallarına uygun olarak verilir.

İyi davranışlar sergileyerek, yakın çevresinden ve arkadaşlarından onay almalıdır.

"Akraba düğününe gitmezsek elalem bize ne der" cümlesi bu evreye uygundur.

"Okul müdürünün disipline uymayan öğrencileri disiplin kuruluna sevk etmesi" örneği bu evreye uygundur.

Birey, bu evrede manevi menfaatler için iş yapabilir.

Başkaları için kendi feda etmek bu evrede görülür.

"Öğretmenime söz verdiğim için kavga etmiyorum" cümlesi bu evreye uygundur.

Onaylanma ihtiyacı bu evrede oldukça etkilidir.

Kanunlara uymayanlar asla onaylanmazlar.

Kanun, kanun, kanun ve yine kanun ve kurallar, kurallar ve kurallar.

Kurallar sorgulanmadan içselleştirilir. Kurallar varsa herkes uymak zorundadır, uymayan herkes cezalandılır.

Toplumca kabul gören davranışlar iyidir.

"Kanun (yasa) öyle emrettiği için yaptım" ya da "Kanun öyle emrettiği için yapmadım" cümleleri bu evreye uygundur.

Bu evredeki birey inisiyatif kullanmaz, adam kayırmaz.

Birey, bu evrede kanunları ve kuralları sorgular ve eleştirir.

Yasaların (kanunların) değişebileceğini düşünür.

Birey, kurallardan cezadan korktuğu için uyar.

Toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan bireyler bu evreden öteye gidemez.

Yasalar, kanunlar, kurallar elbette gereklidir ve insanlar bunlara uymalıdır.

"İnsanlık-Doğa-Adalet" kavramları önemlidir.

Birey, bir yasaya uymadan önce yasayı sorgular. Yasa insan hakları, eşitlik, demokrasi gibi insani değerler açısından uygunsa o yasaya uyar ve uymayanları uyarır.

Birey tüm yasalara uyar.

Birey sosyal düzeni korumak ister, kaos istemez.

Kanunlar demokratik olarak değiştirilebilir.

Birey başkaları için kendini feda edebilir.

"İnsanların haksızlığa uğradıklarında demokratik ve yasal süreçlerle haklarını aramaları" bu evreye uygundur.

İyi Çocuk: Arkadaşlarım geldiği için geldim.

Saf Çıkarcı: Terfi almak için geldim.

Kanun-Düzen: Yasa gereği bu belgeyi almak zorunda olduğum için geldim.

Evrensel Ahlak: İlk yardım yapmayı öğrenip ileride bir gün bir insanın hayatını kurtarabilirim.

İtaat-Ceza: Gelmesem amirlerim kızardı, zorunlu geldim.

Saf Çıkarcı: Arkadaşlarım geldiği için geldim.

Kanun-Düzen: Arkadaşlarım geldiği için geldim.

Evrensel Ahlak: Arkadaşlarım geldiği için geldim.

İyi Çocuk: İlk yardım yapmayı öğrenip ileride bir gün bir insanın hayatını kurtarabilirim.

Gelenek öncesi dönemde; "kişisel çıkarlar" bireyin ahlaki gelişiminin yönünü belirler.

Gelenek öncesi dönemde; "toplumsal beklentiler" bireyin ahlaki gelişiminin yönünü belirler.

Geleneksel dönemde; "toplumsal beklentiler" bireyin ahlaki gelişiminin yönünü belirler.

Geleneksel dönemde; "kişisel çıkarlar" bireyin ahlaki gelişiminin yönünü belirler.

İtaat Ceza: Polis görmediyse sorun yok.

Saf Çıkarcı: Borç verelim o da bize vermişti, sonra yine verir.

Kişiler arası uyum: Elalem düğünde ne taktı der.

Kanun düzen: Hırsızlık yapan babam da olsa cezasını çekmelidir.

İtaat Ceza: Elalem düğünde ne taktı der.

Piaget: Ahlak Öncesi Dönem = Kohlberg: Gelenek Öncesi Dönem

Piaget: Dışa Bağımlı Dönem = Kohlberg: Geleneksel Dönem

Piaget: Dışa Bağımlı Dönem = Kohlberg: Gelenek Sonrası Dönem

Piaget: Özerk Dönem = Kohlberg: Gelenek Sonrası Dönem