Gizarte: Eedi aroa

Historiako aldi jakin bat da. (V-XV). Zibilizazio bakartuen aldia da. Hiru alditan banatzen da: Goi erdi aroa(V-X).  Tarteko erdi aroa (XI-XIII). Behe erdi aroa (XIV-XV).

Mediterraneoa Erdi aroan

Mare nostrum: Mediterraneoa. Identitate komun bati eutsi. Latinez edo grekoz. 1000. urean Mediterraneoaren batasuna hautsita. Mendebaldeko europan ez zegoen hiririk. Hiru zibilizazio zeuden: Bizantziar inperioa: Hiriburua, konstantinopla. Mendebaldeko kristau herria: erresuma askotan banatuta. Islama: arabian sortutako zibilizazioa.

IV. mendean erromatar inperioa bi zatitan banatu. Mendebaldean: Merkataritza. Germaniar invasioetatik defendatu. Ekialdean: Hiriburua konstantinopla, jatorriz bizantzio. Mendebaldeko inperioaren amaiera. Ekialdekoari Bizantzio deitu. Gorenaldia VI. mendean (Justiniano eta Teodora).Kultura grekoa nagusi. Enperadoreak Santa Sofia eraiki.

Bizantziar Inperioa

Erromatar inperoa berreraiki zitekeela uste. Baina ez. Bizantzio harresi bat izan zen 1000 urtez. 1435an turkoek konkistatu. Izena aldatu eta orain istanbul da.

Kultura klasikoaren ondasrea gordetzea. Hizkuntza grekoa Liburutegiak aintzinako ezagutzak gorde Zuzenbude erromatarra Arkitektura eredu erromatarrak

Bizantzio

Bizantziar elizako burua - Konstantinoplako patriarka. Ez zuen paparen agintea onartzen. XI. mendean zisma sortu, Erromatarrar eliza katolikoa eta beste aldetik Bizantziar eliza. Ekialdeko eliza - ortodoxoak Antzekoak dira baina ez berdinak. Eslaviarrak errusian zeuden. Bizantziar inperioarekin harremanetan jarri. Zirikiok eta metodiok - Alfabeto zirilikoa sortu. XV. mendean konstantinopla erori.

Arabiar penintsulan sortu. Hor, erlijioa politeista zen. Mahomak,VII. mendean goi arkunde bat izan zuela esan, Mekan. Etsaitasuna ekarri zuen eta horregarik Medinara oan zen. Hora sortu lehen kounitaste islamikoa. 622. urtean. Hejira sortu. Gero Meka bere e4skuetan erori eta arabiar penintsula guztia zen.

Islama 1

ISLAMA - Jainko bakarra (ala) - (hiru erlijio monoteistak jainko batzuk gurtzen dituzte, islamean Jesus ez da jaikoa, preofeta baizik.) - Bost gauzak:    - Fede profesioa: ala da jaiko bakarra eta Mahoma haren mandataria    - Otoitza: bost aldiz egunean mekara begira    - Erromesaldia mekara: mekara bizitzan behin    - Ramadan    - Limosnak eman

Mahoma hiltzean-Kalhifa. Hirugarren kalihfan gatazkak sortu batzuk uste Ali agintaria zela, beste batzuk Omeiatar familia zela. Bigarrenak irabazi. Damasko kalifa herriaren hiriburua. Bi adarretan bereizi: -Sunia -xita VIII. mendean Omeiatarrak fuera- abbastarrenak.(Bagdad hiriburua)

Islama II

Oso bizkor hedatzen hasi. islamistak: Persiar inperioa, bizantziar inperioko probintzia batzuk, afrikako iparraldeaeta al alandalus. bane gatazkak inperioa ahuldu. kanpo gatazkak ere eta mendebaldeko gurutzatuak. X - hiru kalifa herri, Bagdad Egiro eta Kordoba. Turkoek /(otomandar inperioa) konstaninopla knkistatu.

EKONOMIA Oinarria - nekazaritza eta abeltzaintza ureztatzeko sistemak sortu lan berriak kultura hiritarra- merkataritza eta artisautza oso garrantzitsuak. moneta sitema bat sortu artisautza industria sendoa KULTURA Arabiarrek aintzineko jakinduria gordetzen lagundu dute (greziar filosofia Averroes itzuli) Matematika garatu, oraingo zenbakiak zenbaki arabiarrak. Matematikako termino asko arabiarrak. Algebra zifra... Astronomia taulak eta astrolabioa hobetu Haien esplorazioak geografia garatu. GIZARTEA Irizpide erlijiosoen arabera berizi: (musulmanak)        - Arabiarrak gutzi ziren eta pribilejio guztiak        - Muladiak beste herrialdeko musulmanak Ez musulmanei- dhimmi Gizarte patriarkala (gizonak agindu) Mailarik apalena esklaboak Gehienak hirietan bizi, Medinan talde nagusiek alkazarretan bizi Nekazariak eta esklabiak latifundioetan lan egin

Islama III

Gizarte hiritarra. -Medinaren inguruan errebalak (barrios pequieños) -Alkazarrean agintariak bizi -Harresituta, Medina erdigunea -Madrasa/eskolan, Korana, hizkuntz astronomia era historia ikasi. -Aljama meskita hiriko garrantzitsuena -Bainuetxe publikoak -Alondegiak salgaiak biltzeko eremua -Souk edo azoketan merkataritza bildu -Zurrategietan larrua landu

Islama IV

Arkitekturan material pobreak erabili (ladreilua) Eraikuntzako elementu nagusiak: Zutabea, ferrarkua eta kuulak. Islamak irudiak agertzea debekatzen du, horregatik, dekorazio forma aberatsak motibo begetalak, geometrikoaka etas kaligrafikoak erabiliz. Beste ezaugarri bat lorategia da Meskita-otoitz lekua

Islama V

K.o. III. mendean erromatar inperioa barne krisi batean sartu. Bisigodoak , esainian eta frankoak Frantzian. VIII - arabiarrek espainia lortu + frankoen aurka borrokatu. Frankoek ez zuten botererik, gobernua jauregiko maiordomoaren esku. Haietak bat, Karlos Martel /32 uretan musulmanak garaitu zituen. Bere semea Pepin erregea 751. haren semea Karlos 800. (karlomagno). Egitura hauek:    - Kondeak: justizia egin eta + zergak kobratu    - Markak: buru militar (marques) + kanpoko etsaietik babestu

inperio karolingioa

Karlomagnok Akisgranen gortea. Karlomagnoren semea hiru seme: Karlos burusoila, Lotario eta Luis germaniarra. haien artean lurrak banatu. Aita hiltzean gerra zibil bat. Amaitu - 843. Verdugo itunarekin. hiru eremutan zatitu. Gero herrialdeak sortu.